ლიბერალიზმი არის წყობა, იდეოლოგია რომელიც კი არ ცდილობს განსაზღვროს და დაადგინოს კონკრეტულად რა არის კარგი და მისაღები ადამიანებისთვის, არამედ ლიბერალიზმი ცდილობს დაამყაროს ისეთი პირობები როდესაც ადამიანები და ჯგუფები თვითონ განსაზღვრავენ რა არის კარგი მათთვის და შეძლებენ სწორედ ასეთი ცხოვრებით იცხოვრონ, ანუ თავად განაგონ საკუთარი სურვილები და შესაბამისად საკუთარი ცხოვრება. ამ გაგებით ეს არის მეტაიდეოლოგია ანუ წესთა ერთობლიობა, ლიბერალიზმი უდავოდ ღიაობას, კამათს და თვითგამორკვევას უჭერს მხარს, ეს არის მაღალი ზნეობრივი,მორალური ღირებულებებისა და შეხედულებებისადმი ერთგულების განსახიერება.
ლიბერალიზმის ძირითადი იდეები და ღირებულებებია:
- ინდივიდი (ინდივიდუალიზმი, ადამიანის უზენაესობა)
- თავისუფლება
- გონება (განმანათლებლობა და ადამიანური გონება)
- სამართლიანობა
- შემწყნარებლობა და პლურალიზმი (მრავალფეროვნება)
განსხვავებით ფეოდალური წყობისგან სადაც არ ესმოდათ რომ ინდივიდს საკუთარი ინტერესები ან მხოლოდ მისთვის დამახასიათებელი იდენტობა ჰქონდა და თვლიდნენ იმ სოციალური ჯგუფის ( ოჯახი, სოფელი, თემი .და ა.შ) წევრად, რომელსაც ეკუთვნოდნენ და შესაბამისად მათ ყოფას და იდენტობას ამ ჯგუფის ბუნება განსაზღვრავდა. ხვავებით სოციალიზმისგან ლიბერალიზმი უარყოფს კოლექტივიზმს და უპირატესობას ანიჭებს იდივიდს რომელსაც ექნება ფართო არჩევანი და სოციალური პერსპექტივა, დამოუკიდებელი აზროვნება და მოქმედების თავისუფლება.
ფეოდალური აზროვნების ნგრევამ ახალი ინტელექტუალური კლიმატი მოიტანა და ტრადიციულ რელიგიური აზროვნება რაციონალურმა და მეცნიერულმა ხედვამ შეცვალა, ასე რომ ლიბერალური იდეების თანახმად ინდივიდი არის უზენაესი "ის თვითმიზანია და არა სხვათა მიზნების მიღწევის საშუალება" (იმანუელ კანტი), აქ ხაზი ესმევა ორ მნიშვნელოვან ფაქტორს, პირველი თითოეული ადამიანი, ინდივიდი უნიკალურია და მეორე ადამიანებს ერთი სტატუსი აქვთ იმ თვალსაზრისით რომ ყველანი უწინარეს ყოვლისა ინდივიდები არიან. ლიბერალური იდეები მიმართულია იმისაკენ რომ შექმნან ისეთი საზოგადოება რომელშიც თითოეულ ადამიანს ექნება საშუალება სრულად და წარმატებით განავითაროს თავისი შესაძლებლობები.
თავისუფლება
ინდივიდის უზენაესობის რწმენას ბუნებრივად მივყავართ ინდივიდის დამოუკიდებლობის აღიარებამდე; ლიბერალთათვის თავისუფლება ბუნებრივი უფლება იყო რომელიც აუცილებელია ჭეშმარიტად ადამიანური არსებობისათვის, მისი წყალობით ადამიანს შეეძლო ეცხოვრა საკუთარი სურვილისამებრ. მოგვიანებით ლიბერალებმა თავისუფლებაში დაიანხეს ერთადერთი პირობა რომელიც ადამიანს საშუალებას აძლევდა განევითრებინა ცოდნა და ნიჭი და სრულად განეხორციელებინა თავისი პოტენციალი, თუმცა აბსოლიტური თავისუფლება შეიძლება გადაიქცეს ნებართვად, სხვათა შეურაცყოფის უფლებად ამიტომ საჭიროა ინდივიდს ჰქონდეს თავისუფლება მხოლოდ მცირე შეზღუდვით თუმცა თავისუფლებაში განსხვავდება საკუთრი თვისადმი მიმართული ქმედება და სხვებისადმი მიმართული ქმედებების თვისუფლება (ჯ.ს მილი_ს მიხედვით ის არ ეთანხმება ინდივიდის რამენაირ შეძღუდვას, რომელიც მას საკუთარი თავის მიმართ მიყენებული ფიზიკური თუ მორალური ზიანისაგან დაიცავს) ასე რომ ინდივიდს აქვს სრული უფლება განკარგოს საკუთარი სხეული და სული მაგრამ უნდა ესმოდეს და პატივს სცემდეს სხვა ადამიანის ასეთსავე უფლებას იყოს თავისუფალი. ამ გაგებით ლიბერალები არ ემხრობიან ჩაფხუტის ან ღვედის ტარებას და ამართლებენ ნარკოტიკების მოხმარებას (კლასიკური ლიბერალები) ჯ.ს მილის აზრით თვისუფლება გაცილებით მეტს ნიშნავს ვიდრე უბრალოდ გარეშე შეზღუდვებისგან თავისუფლებას ის გულისხმობს ადამიანის უანრს განავითაროს და ბოლომდე გამოიყენოს საკუთარი შესაძლებლობები
გონება
ლიბერალურ იდეოლოგიაში თავისუფლების საკითხის გადაწყვეტა მჭიდრო კავშირშია გონებისადმი რწმენასთან, ლიბერალიზმი იყო და დღესაც არის განმანათლებლობის იდეა, რომლის მთავარი თემა იყო კაცთა მოდგმის დახსნა ცრუწმენებისა და უვიცობის მარწუხებიდან, სწორედ რაციონალიზმის დამსახურებით გაძლიერდა რწმენა ინდივიდისა და მისი თავისუფლების შესახებ, გამომდინარე იქიდან რომ ადამიანები რაციონალური მოაზროვნე არსებები არიან, აქვთ უნარი თავად განსაზღვრონ და განახორციელონ საკუთარი ინტერესები, ასევე რაციონალიზმის დამსახურებაა ლიბერალების რწმენა პროგრესისადმი, მათი რწმენით გონების ძალა ადამიანებს მათი სიცოცხლის განკარგვისა და საკუთარი ბედ-იღბლის განსაზღვრის უნარს სძენს, ცოდნის მიღებითა და ცრუწმენებისგან განთავისუფლებით ადამიანებს საკუთარი თავის გაუმჯობესება შეუძლიათ, ხოლო განათლება განსაკუთრებით თანამედროვე ლიბერალთა აზრით თავისთავად უკვე სიკეთეა, ის პიროვნული თვითგანვითარებისა და უფრო ზოგადად ისტორიული და სოციალური პროგრესის მიღწევის აუცილებელი საშუალებაა.საჯაროდ აზრთა გაცვლა-გამოცვლის და კამათის მნიშვნელობის გამოკვეთში გონების დიდი უპირატესობა ისაა რომ ის გვთავაზობს საფუძველს რომელზე დაყრდნობითაც ურთიერთპრეტენზიები და მოთხოვნები შეიძლება შეფასდეს, მეტიც ის მიგვითითებს შედეგზე რომელიც კონფლიქტთა არამშვიდობიან გადაწყვეტას მოსდევს, ესაა ძალადობა, სისხლისღვრა ,სიკვდილი. ლიბერალთა აზრით ომი უკიდურესი არჩევნი უნდა იყოს, ძალადობა არამხოლოდ გონების მარცხს ნისნავს ის აღვივებს წყურვილს, ლტოლვას ძალაუფლებისაკენ ძალაუფლებისავე გულისთვის. ლიბერალები ძალის გამოყენებას უშვეებენ მხოლოდ თავდაცვის მიზნით ან მჩაგვრელთა საპასუხოდ ყველა იმ შემთხვევაში როცა გობე და არგუმენტაცია უშედეგო და უნაყოფო აღმოცნდება.
სამართლიანობა
სამართლიანობა მოარლური განსჯის განსაკუთრებული სახეა,რომელიც თითოეულ ადამიანს უსაზღვრავს რა არის მისთვის ჯეროვანი, სოციალური სამართლიანობა ასახავს საზოგადოებაში მატერიალური გასამრჯელოთა და დახმარებათა განაწილებას, როგორებიცაა ხელფასი, საბინაო საკითხი, ჯანდაცვა, სოციალური დახმარებები და სხვა, სამართლიანობის ლიბერალური თეორია ემყარება სხვადასხვაგვარი თანასწორობის რწმენას პირველ რიგში ესაა ადამიანების თანასწორუფლებიანობა იმ გაგებით რომ ზნეობრივად თიტოეული ღირებულია თანაბრად და მეორე ფუძემდებლურად თანასწორობა ფორმალურ თანასწორობას გულისხმობს ანუ რწმენას რომ ინდივიდებს საზოგადოებაში ერთ ფორმალური სტატუსი უნდა ჰქონდეთ, შესაბამისად ლიბერალები მკაცრად ეწინააღმდეგებიან ნებისმიერი სახის სოციალურ პრივილეგიას თუ უპირატესობას რომლითაც სარგებლობენ ერთნი მეორეთ კი ამის უფლებას უზღუდავს ისეთი ფაქტორები როგორებიცაა სქესი,რასა, კანის ფერი მრწამსი, რელიგია,ან სოდიალური წარმომავლობა, უფლებები ცალკეულ კლასზე თუ პიროვნებაზე არ უნდა ვრცელდებოდეს მაგ: მამაკაცებზე, თეთრკანიანებზე, ქრისტიანებზე მდიდრებზე და ა.შ.
თანასწორობაში ლიბერალები ასევე გულისხმობენ თანაბარ შესაძლებლობას ანუ ყველა საზოგადოებაში ადამიანს აღზევების და დაცემის ერთნაირი შესაძლებლობა უნდა ჰქონდეს, ლიბერალთა აზრით ღირსება უნარი და მუშაობის სურვილი უნდა ფასდებოდეს- დაფასება მათი აზრით მართლაც უმნიშვნელოვანესია რადგან ადამიანთა პოტენციალის რეალიზებას და თანდაყოლილი ნიჭის განვითარებას წახალისება შწირდება. მათ თანასწორობა ასე ესმი: განსხვავებული უნარისა და ნიწის განვითარებისთვის ინდივიდებს თანაბარი შესაძლებლობა უნდა ჰქონდეთ ამას კი მერიტოკრატიის (ნიჭის უზენაესობის) რწმენამდე მივყავართ, რომელშიც საზოგადოება და ადამიანები არა სოციალური სტატუსის,სქესის , კანის ფერის ან რელიგიის მიხედვით ფასდებიან არამედ მათი ნიჭისა და მუშაობის სურვილის მიხედვით, ასეთი საზოგადოება კი სოციალურად სამართლიანია.
შემწყნარებლობა და პლურალიზმი
ლიბერალურ სოციალურ მორალს განსაკუთრებით ახასიათებს მზაობა აღიაროს მორალური, კულტურული და პოლიტიკური მრავალფეროვნება, მართლაც პლურალიზმი ანუ ნაირგვარობა შეიძლება ითქვას ჩაფესვებულია ინდივიდუალიზმის პრინციპში რაც შეეხება შემწყნარებლობას ეს ნიშნავს მოითმინო, აიტანო რომ სხვამ შენგან განსხვავებულად იფიქროს ილაპარაკოს და იმოქმედოს, შემწყნარებლობა უნდა ვრცელდებოდეს ყველაფერზე რაც შეიძლება განვიხილოთ როგორც პირადი რელიგიის მსგავსად, პირადულია ზნეობრივი საკითხები,რომლებზეც მხოლოდ მოცემული ინდივიდი უნდა აგებდეს პასუხს, ამგვარად ტოლერანტობა ნეგატიური თავისუფლების გარანტი არის. შემწყნარებლობისა და მრავალფეროვნებისადმი ლიბერალთა კეთილდღეობა ასევე უკავშირდება გაწონასწორებული საზოგადოების რწმენას, საზოგადოებისა რომელიც ძირეულ კონფლიქტს შუაზე არ გაუხლეჩია, მიუხედავად იმიას რომ ინდივიდებს და სოციალურ ჯგუფებს სრულად განსხვავებული ინტერესები ამოძრავებთ, ლიბერალებს სწამთ რომ ამ დაპირისპირებულ ინტერესებს შორის უფრო ღრმა ჰარმონიაა თუ წონასწორობა არსებობს.
No comments:
Post a Comment