სარჩობელაზედ ( ნაწყვეტი, ბიჭის წერილი პეტრეს)

დღეს რომ ყმაწვილი ბიჭი დაარჩვეს, ჩემი ძმა იყო...”

— რაო? — გააწყვეტინა კითხვა ზარდაცემულმა პეტრემ და ელდისაგან გაფითრდა. — ჩამოარჩესო!.. მაშ მართალი იყო ის ამბავი!.. მაშ ხალხი რაღას ჰხარხარებდა მერე!.. წაიკითხე, წაიკითხე. ნეტა არ მენახა.

— მამი, რას ამბობ? — ჰკითხა გაოცებულმა შვილმა, — რატომ ეგრე დამთხვევით და გადარეულად ლაპარაკობ!

— წაიკითხე-მეთქი, მე ვიცი რასაც ვლაპარაკობ, — უთხრა პეტრემ წყრომით და გულის აღელვებით.

საწყალი ბერიკაცი სულ თრთოდა, თითქო ციება აცახცახებსო.

შვილმა გაიქნივ-გამოიქნივა თავი, — მამა-ჩემს ეს რა დამართვიაო, და დაიწყო ისევ კითხვა:

„მამა-ჩვენი ერთი ღარიბი აზნაურიშვილი იყო. როცა მოკვდა, ჩვენ ორი ძმანი პატარები დავრჩით. დედა მალე გაგვითხოვდა, შეირთო ერთი ვიღაც აზნაურიშვილი, ქალაქში მსახურობდა. რაც მამისაგან დედულ-მამული გვქონდა, — ცოტა, მაგრამ იმოდენა, რომ ტკბილის ლუკმის ილაჯი გვექნებოდა — სულ მამინაცვალმა წაგვართვა, დაგვიყიდა, მიცვალ-მოცვალა და ჩვენ ცარიელზედ დაგვსვა. მინამ პატარები ვიყავით, ჩვენ სოფლად ვეყარენით უპატრონოდ და ისინი კი ქალაქში იყვნენ. როცა მოვიდოდნენ, ჩვენ საწყლებს სულ ტყავს გვაძრობდნენ ცემითა.

შიშველ-ტიტველნი, მშიერ-მწყურვალნი ვეხეტებოდით სოფლის ორღობეებში უპატრონოდ. ბიჭი იყო შინა-მოსამსახურე, ჩვენა გვცემდა, მამინაცვალი იყო, ჩვენა გვცემდა, ყველანი შინაურები, ვისაც კი შეეძლო, გვიტყაპუნებდნენ თავში. ბევრს უცხოს, მართალია, ვეცოდებოდით, საწყალი ობლები, მაგრამ შველა კი არსად იყო. ბოლოს, რომ ცოტა წამოვიზარდენით, მამინაცვალმა მოგვიშორა თავიდამ, მიგვაბარა სალდათის შკოლაში თუქურმიშაზედ, ვაიდამ ვუიში ჩაგვაგდო. აგვიყროლეს სული რუსულის ლანძღვითა და თრევითა, ამოგვართვეს სული ცემა-ტყეპითა. ვითმინეთ და ვეღარ ავიტანეთ. დავკარით ფეხი და გამოვიქეცით.

შევიარეთ ჩვენს სოფელში, ჩვენის ძველის სახლიდამ ბიჭებმა გამოგვყარეს, ერთის ღამის ბინაც არ მოგვცეს. გამოვედით ორნი ობოლნი ამ ტრიალ დედამიწაზედ უპუროდ, უფულოდ, უბინაოდ, უნუგეშოდ, უთვისტომოდ. ვის შესტკივდებოდა ჩვენთვის გული? ჩვენ ყველასათვის უცხონი ვიყავით, ყველანი ჩვენთვის. გამოვწიეთ ქალაქისაკენ, გაბოროტებულნი, მთელს ქვეყანაზედ გულამღვრეულნი. გადავემტერეთ უსამართლო ქვეყანას, გადავემტერეთ ყველას, მამინაცვალს, დედას, ავსა, კარგსა, შენა და სხვასა. პატარები ვიყავით, ყველა ხედავდა — რომ თვალნათლივ გვძარცვავდნენ, არავინ არ გამოგვესარჩლა, არავინ მოგვეშველა, არავინ ხმა არ ამოიღო. ჩვენი ცოდვა ყველამ დაიდო კისრად.

მამინაცვალმა კი არა, თქვენ ყველამ გაგვძარცვეთ ჩვენ, თქვენ ყველამ მოგვიღეთ ბოლო. მინამ ცოცხალი ვარ, ყველას გადვუხდი და როცა აღარ ვიქნები, იქ, ღმერთს გავცეთ ყველამ პასუხი. სულ ყველანი იქ მივალთ და იქ დავუდგებით ერთმანეთს პირისპირ. ვნახოთ, ვინ გამოვა მართალი, ვინ მტყუანი. ღმერთი გულს უფრო სინჯავს, მინამ საქმეს; იქ სამართალი არ გაბრუნდდება.

...გახსოვს, ამ ოთხი წლის წინად ლოჭინის ხევის პირს რომ ურმები გამოშვებული გქონდათ? გახსოვს, ორი ყმაწვილი რომ მოგადგათ? ისინი ჩვენ ვიყავით, ორის დღის უჭმელები. საწყალმა ჩემმა ძმამ, ბეჟანს რომ ვეძახოდი, ბევრი ტყუილი ილაპარაკა მაშინ...

მე მწყინდა ეგ, მე მაგას ვთაკილობდი, მაგრამ ვერა გავაწყე-რა. ჩემი საცოდავი ძმა უჯათი იყო, თვითრჯული, და ვაი რომ ამასთანავე გულნამცეცაც იყო. ღმერთმა მიპატიოს ის ერთად-ერთი სული, ის ერთად-ერთი ჩემი სისხლი და ხორცი, ის ერთად-ერთი ძმა-კაცი, ის ერთად-ერთი ადამიანი ჩემი კეთილის-მყოფელი, ჩემთვის თავდადებული, ჩემი მოსიყვარულე და ერთგული. დღეს ჩემის თვალით ვნახე, რომ კატასავით დამირჩეს!.. განა ამას შევარჩენ ქვეყანასა, მინამ კაცი მქვიან, მინამ თავზედ ქუდი მხურავს, მინამ პირში სული მიდგა!

„შენ მაშინ გულის-ტკივილით დაგვიურვე. შენმა გულკეთილობამ კინაღამ მადლის შუქი არ ჩააწვდინა ჩემს ბნელს გულამდე, კინაღამ შენმა გულკეთილობამ არ მომინადირა. მთელი ღამე არა მძინებია, გამიკრთა მაშინ ძილი.

თუმცა ძალიან დაღალული ვიყავ. როცა ჩემი ძმა წამოდგა და შენ ჯიბეების ჭრა დაგიწყო, გული დამეთანაღრა, ავიმრიზე, თმა ყალხზედ შემიდგა. მაგრამ ხმა არ გავე, არ დავუშალე. გაწყდეს, საცა წვრილია-მეთქი!.. ეგეც ჩემი მძარცველია, ეგ რომ კაცი ყოფილიყო, მე არ გამაძარცვინებდა-მეთქი.

„გაგქურდეთ და ჩამოვედით ქალაქს. აქ ცოდვაც და მადლიც უფრო ხალვათად დადის.

ორივეს დიდი შარა-გზა აქვს. მას აქეთ დღე არ გამოსულა, რომ არავინ არ გაგვეძარცვოს. ჩვენი დანაკარგი, ვინც შეგვხვდა, ვაზღვევინეთ. ამით ვირჩენდით თავსა, ამითვე ვიფხანდით ისარნაკრავს, გამწარებულს და გაბოროტებულს გულსა. გული მაინც არ დაგვიცხრა, რაღაცას ლამობდა, საითღაც იწევდა. ვერ დავაამეთ და ვერა...

„ამ ორის წლის წინად ისე მოხდა, თითქო თითონ ბედმა მიგვიყვანა მამინაცვლის სახლშიო.

დედა-ჩვენი მაშინ შინ არ იყო, სოფელში გაესტუმრებინა ქმარს. შევუცვივდით ღამე ორნივ ძმანი, მამინაცვალი შემოგვაკვდა, გვინდოდა აგვეკლო იქაურობა და ვეღარ მოვასწარით. შეგვიტყვეს, პოლიცია თავს დაგვესხა, მე კი გამოვასწარ და ჩემი საწყალი ძმა მოემწყვდიათ და დაეჭირათ. ბოლო ხომ იცი: დღეს ჩემის თვალით ვნახე, რომ ჩემი ერთად-ერთი ძმა, ერთად-ერთი კეთილის-მყოფელი კატის კნუტსავით ჩამომირჩეს. თქვენ იდექით და სეირს უყურებდით, მე კი ვუყურებდი და ვიწოდი... არ შეგარჩენთ, არა, ამ ამბავს!.. ყველამ უნდა მიზღას ჩემი დანაკარგი.

ძმის სისხლს, მინამ ცოცხალი ვარ, ავიღებ. მძულს ქვეყანა და ადამიანი უფრო. ჩვენ-შუა საბოლოოდ ჩავტეხე ხიდი: მე ერთი აქეთ პირას დავრჩი, თქვენ მრავალნი იქით. განკითხვის დღემ გამოაჩინოს, საით არიან მართალნი და საით მტყუანნი. ღმერთი გულთამხილავია: მინამ საქმეს სასწორზედ დასდებდეს, ჯერ გულში ჩახედავს ადამიანს. მე ჩემი გზა მართლის გზა მგონია. მართალი ვარ, თუ მტყუანი, — არ ვიცი.

ეს კი ვიცი, რომ ერთი პატარა ძარღვი კიდევ მქონდა გულში და ისიც დღეს სარჩობელაზედ ჩამწყდა. ამით სამუდამოდ მოვწყდი ქვეყანასა, როგორც წინადვე მოტეხილი ტოტი უკანასკნელ ძაფზე-ღა დაკიდებული. მშვიდობით!.. თუ როდისმე ჩემი ნახვა მოიწადინო, მოდი და მეც ჩემ ძმასავით სარჩობელაზედ მნახე. ჩემი ბოლო ეგ არის.

„არ ვიცი რად და ჩემი გული კი იწევდა, რომ შენ წინ გადაშლილიყო. — აჰა, გადაგიშალე და ლოდი ამეცალა.

„შენ სამს და ათ შაურს ერთი ათად გიბრუნებ. შენმა გულკეთილობამ რომ ტკბილი ნაღველი ჩამისახა გულში და კინაღამ არ დამიმორჩილა, აქამდის კიდევ გულში მიღვივის, როგორც ნაცრის ქვეშ შენახული ნაღვერდალი. ისიც გაქრება, ვიცი. განა შენ კი ამხანაგი არა ხარ ჩემის მამინაცვლისა! განა შენ კი არ დამირჩე ერთად-ერთი ძმა! განა შენ კი არ მიიყვანე ის სარჩობელამდე!“

      ხიდ-ჩატეხილობის მაგალითი რომელიც ილიას დროს არსებობდა ერთ-ერთი იყო რომელსაც ის დაუღალავად ებრძოდა და ცდილობდა აღმოეფხვრა საზოგადოების უთანასწორობა რომელმაც მრავალი სავალალო შედეგი მოუტანა იმდროინდელ საქართველოს, "სარჩობელაზედ"  ნაჩვენებია  საზოგადოების გულგრილობა ორი ძმის მიმართ რომლებსაც ხელი ჰკრა ყველამ არავინ შეიფარა არავინ უპატრონა, ეს სწორედ საზოგადოების ბრალია მათი მძიმე ხვედრი რომელიც ყველამ უნდა აუნაზღაუროს მათ "ყველამ უნდა მიზღას ჩემი დანაკარგი." ის მძიმე დანაკარგი ის ერთადერთი ძმა-კაცი ის ერთადერთი კეთილის მყოფელი ის ერთადერთი მისთვის თავდადებული რომელიც კატის კნუტივით დაურჩეს და საბოლოოდ ჩატეხეს ხიდი და ჩააქრეს ის ნაღვერდალი რომელიც მის გულში იყო ჯერ კიდევ შემორჩენილი.

ილია ჭავჭავაძე (მოკლედ ბიოგრაფია)

                                                       ილია ჭავჭავაძე

     დიდი ქართველი მწერალი და მოაზროვნე, ქართული ცხოვრების და აზროვნების კანონმდებელი ილია ჭავჭავაძე დაიბადა ყვარელში 1837 წლის 27 ოქტომბერს თავად გრიგოლ ჭავჭავაძის ოჯახში,  სწავლა 8 წლისამ სოფლის დიაკვანთან დაიწყო სწორედ ის უყვებოდა ხოლმე საღმრთო და სამშობლო ქვეყნის ისტორიულ ამბებსა, ვის რა ღვაწლი და სიკეთე დაეთესა სამშობლოსა და სარწმუნოების სასარგებლოდ და დასაცავად,  ქართული ენის, წერა-კითხვის, სამშობლო ქვეყნის გმირული წარსულის, ქართული მწერლობის  სიყვარული ილიას  ბავშვობიდან ჩაუნერგა  დედ-მამამ.

   თერთმეტი წლის რომ გახდა ილია თბილისში ერთ-ერთ წამყვან პანსიონში  მიიყვანეს სასწავლებლად თხუთმეტი წლისა კი გიმნაზიაში შევიდა .1857 წელს პეტერბურგის უნივერსიტეტის იურიდულ ფაკულტეტზე  ჩაირიცხა, ილია განსაკუთრებით დაინტერესებული იყო პოლიტიკური და ეკონომიკური საგნებით, უნივერსიტეტის ოთხი წელი უაღრესად მნიშვნელოვანი აღმოჩნდა მისი როგორც მწერლის სრულყოფისთვის,  მისი ფილოსოფიური და ესთეტიკური მრწამსის შემუშავებისთვის, იგი ინტენსიურად სწავლობდა საქართველოს ისტორიას აგრეთვე რუსულ და ევროპულ მოაზროვნეთა და მწერალთა მემკვიდრეობას  ილიას დროს შეიქმნა  რუსეთში ქართველი სტუდენტობის თერგდალეულთა ტრადიციები  სწავლის დამთავრების შემდეგ დაარსა ჟურნალი საქართველოს მოამბე რომელიც უმკაცრესი ცენზურის მიუხედავად საქართველოს ეროვნულგანმათავისუფლებელი მოძრაობის მედროშედ იქცა. აღსანიშნავია ასევე გაზეთი ივერია რომელიც 1881-დან  1885- წლამდე გამოდიოდა ამ პერიოდში ილიამ ქართული ლიტერატურა გაამდიდრა   როგორც მხატვრული ისე მეცნიერული ძეგლებითა და თარგმანებით მისი ამაგი ფასდაუდებელია ქართული სკოლის, სწავლა-აღზრდის  და განათლების საქმეში და რაც მთავარია ქართული ენის უფლებათა დაცვაში. სწორედ ამ პერიოდში დგება საკითხი ქართველთა შორის წერ- კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების დაარსების შესახებ.  ილიას მწერლური მოღვაწეობა სამშობლოსთვის საჭირო საქმის აღსრულება იყო და არა პირადი განდიდებისთვის, ის ყოველ პოემას ლექსს თუ მოთხრობას საქართველოს უკეთესი მომავლისთვის საძირკვლის ჩაყრის მიზნით ქმნიდა დაცემულ თანამემამულის აღდგინებას ცდილობდა ჯვარცმული ღვთისთვის  ჯვარცმულ და წამებულ მამულს წინ მიუძღოდა უფლისაკენ

                       ‘’ ღმერთთან მისთვის ვლაპარკობ

                       რომ წარვუძღვე წინა ერსა ‘’

მაცხოვრისგან დაკისრებულ მისიას სწორედ ასე ხედავდა მთელი თავისი ცხოვრება მზიანი სულით განვლო, ყოველთვის ის აგებებდა გულს  საქართველოსთვის დამიზნებულ  ყოველ ბოროტ სიტყვასა თუ ტყვიას, ის გადაუალხავი ზღუდე იყო სამშობლოს ყოველი მტირსათვის, შეუდრეკელად იტანდა სამშობლოსთვის მიყენებულ ყოველ  შეურაცყოფას.

    ილია იყო ყველაფერი საქართველოსთვის ის იყო იდეოლოგი ქვეყნისთვის, ის იყო მწერალი, მეცნიერი, გამომცემელი, იურისტი, ფინანსისტი, ეკონომისტი, მეურნე ,ორგანიზატორი ყველაფერი მოყრილი იყო ერთ გენიაში,  შარავანდედით შემოსილ ერთ თავდადებულ  მამულიშვილში რომელსაც სახელად ილია ჭავჭავაძე ერქვა. მას ერგო ჩაძინებული ,დაბეჩავებული სამშობლო რომელიც ააღორძინა გამოაფხიზლა  სული ჩაბერა თავისუფლების წყურვილით აავსო. ილიამ შექმნა ეპოქა თავისი ეპოქა, რომელიც წიწამურამდე ზიდა მან სიტყვა საქმედ აქცია რადგან  „მოძრაობა და მოძრაობა არის ჩემო თერგო ქვეყნის ღონისა და სიცოცხლის მიმცემი“  სწორედ მოძრაობას და მოქმედებას მიიჩნევდა ილია ქვეყნის განვითარებისთვის აღორძინებისთვის სასიცოცხლო წყაროდ სწორედ ილია იყო ვინც აკრიტიკებდა ქართველთ რათა გამოფხიზლებულიყვნენ სწორედ ილია უვლიდა პატრონობდა ჰფურჩქნიდა  სამშობლოს თითოეულ მამულიშვილს თითოეულ კუთხეს თითოეულ ხეს, ფრინველს,  მდინარეს, ყველაზე კარგად ილია აფასებდა და ხედავდა  იმ მადლს,  იმ წყალობას რომელიც ღმერთს მოუმადლებია საქართველოზე  იმ მთა-ბარს,  მინდორ-ველს, ჰავას ჰაერს რომელშიც მხოლოდ ქართველს უგუბდება სული, ადნება ხორცი. ილია კარგად ხედავდა იმას რომ საჭირო იყო დროისთვის ფეხის აწყობა დღევანდელ  დღის ჩარხზე გამოჩარხვა დღევანდელ ქარ-ცეცხლში გამოფოლადება, დღევანდელ სამჭედურში გამოჭედვა, ხელის გამოძრავება, გარჯა , შრომა და ამ ნაშრომის გაფრთხილება, შენახვა და გამოზოგვა საჭიროებისამებრ ,რადგან დღეს აღარ  არის დრო ხმლით ვაჟკაცობისა, ომისა ეხლა საჭიროა ცოდნა,  ვაჟკაცობა ომისა კი უნდა დღეს რათა სისხლი ჰღვარო  არამედ  ვაჯკაცობა უნდა შრომისა რათა ოფლი ჰღვარო, დღეს მძლეთა-მძლეა შრომა და ცოდნა ხმლიან მტერს გადაურჩით ვერა დაგვაკლო რა, მაგრამ „ შრომით და გარჯით, ცოდნით და ხერხით  მოსეული-კი თან გაგვიტანს, ფეხ-ქვეშიდამ მიწას გამოგვაცლის,სახელს გაგვიქრობს, გაგვიწყვეტს  სახსენებელი ქართველისა ამოიკვეთება ,და ჩვენს მშვენიერს ქვეყანას როგორც უპატრონო საყდარს სხვანი დაეპატრონებიან შრომასა და გარჯას, ცოდნა და ხერხი თუ არ მივაგებეთ, წინ არ დავახვედრეთ წინ არ დავუყენეთ.

   ილიას პირველი სადარდებელი ყოველთვის საკუთარი სამშობლო იყო მისი ყოველი ლექსი პოემა თუ მოთხრობა საქართველოს სიყვარულითაა გაჟღენთილი, ის თითოეულ ქართველზე ფიქრობდა წუხდა  რომ საქართველო ასეთ დღეში იყო წუხდა და ამბობდა „სულ ძილი ძილი როსღა გვეღირსოს ჩვენ გაღვიძება“ მაგრამ საუკუნის გარიჟრაჟზე იმის მაგივრად რომ მოგვესმინა დიდი ქართველის სიტყვებისთვის და გამოგვეღვიძა, ამის ნაცვლად თვით ჩვენი  უპირველესი გულშემატკივარი,  შუბლი საქართველოსი, იდეა საქართველოს თავისუფლებისა ჩვენის ხელით დავაძინეთ სამუდამოდ, თუმცა ის არ მომკვდარა რადგან თითოეული ქართველის გულში ცოცხლობს ეს გენიალური მამულიშვილი.

ერთიანი საგარეო და თავდაცვის პოლიტიკა ლისაბონის ხელშეკრულების შემდეგ

     ლისაბონის ხელშეკრულებამ მრავალმხრივ შეუწყო ხელი ევროკავშირის საგარეო და უსაფრთხოების პოლიტიკის განვითარებას. მეტი შეკავშირებულობის მისაღწევად, ინტეგრაციის გასაღრმავებლად, ახალ გამოწვევებთან გასამკლავებლად, საერთაშორისო ასაპარეზზე ერთიანი პოზიციით გამოსვლისთვის ანუ ევროკავშირის ”ერთ ხმაზე ასალაპარაკებლად” ლისაბონბა მრავალი ინსტიტუციური ცვლილება შემოიტანა.

პირველ რიგში გაუქმდა კავშირის სამ სვეტად დაყოფა და ევროკავშირი საერთაშორისო ასპარეზზე მოქმედ ერთ იურიდიულ აქტორად ჩამოაყალიბდა (Single legal personality). ამ ცვლილების შემდეგ ევროკავშირი საერთაშორისო ხელშეკრულებებს ხელს მოაწერს, როგორც ერთი იურიდიული პირი. ასევე სხვა საერთაშორისო ორგანიზაციებში თუ ზოგადად საგარეო ურთიერთობებში წარმოდგენილი იქნება, როგორც ერთი მთლიანობა.

ა) ევროპული საბჭო:

• შეიძინა დამოუკიდებელი და ფორმალური ინსტიტუტის სტატუსი. ოფიციალურად დაევალა ევროკავშირის საგარეო ურთიერთობებში სტრატეგიული ინტერესებისა და ამოცანების განსაზღვრა და გადაწყვეტილებების მიღება. ადრე ეს ეხებოდა მხოლოდ საერთო საგარე და თავდაცვის პოლიტიკას, დღეს კი მისი კომპეტენცია გავრცელდა მთლიანად საგარეო საკითხებზე.

• 6 თვიანი როტაციული წესით დანიშნული ევროპული საბჭოს პრეზიდენტის ნაცვლად შემოღებულ იქნა 2 წელიწად ნახევრის ვადით არჩეული პრეზიდენტის ახალი პოსტი. ეს ცვლილება საქმის განგრძობადობისა და ევროპული საბჭოს უფრო ეფექტურად მუშაობის კუთხით ძალზედ მნიშვნელოვანია. პრეზიდენტმა შეითავსა ევროკავშირის საგარეო წარმომდგენლის ფუნქცია, ისე რომ, არ უნდა მოხდეს საგარეო და უსაფრთხოების საკითხებში ევროკავშირის უმაღლესი წარმომოდგენლის ფუნქციათა გადაკვეთა. რეფორმირებული საბჭოს პირველ პრეზიდენტად  წევრი სახლემწიფოების ლიდერებმა ნეიტრალური კანდიდატი, ბელგიის ყოფილი პრემიერ მინისტრი, ჰერმან ვან რომპუი (Herman Van Rompuy) აირჩიეს.

ბ) უმაღლესი წარმომადგენლის პოსტი 

• ჩამოყალიბდა საერთაშორისო არენაზე საგარეო და უსაფრთხოების საკითხებში ევროკავშირის უმაღლესი წარმომადგენლის თანამდებობა. საკონსტიტუციო ინიციატივაში მას საგარეო საქმეთა მინისტრიც ეწოდებოდა. ეს პოსტი შეიქმნა ამსტერდამის ხელშეკრულებით და მას შექმნის დღიდან ბოლომდე წარმატებით უძღვებოდა ხავიერ სოლანა. ლისაბონის ხელშეკრულებამდე უმაღლესი წარმომოადგენელიც და საბჭოს გენერალური მდივანიც ერთი და იგივე  პიროვნება იყო (სოლანა). ახალი ხელშეკრულებით ეს პოსტი ორად გაიყო. უნდა აღინიშნოს, რომ ლისაბონის ხელშეკრულებამ უმაღლესი წარმომადგენლის თანამდებობა საკმაოდ გააფართოვა და გაამყარა.
• უმაღლესი წარმომადგენლის ფუქნქციები: გაუძღვეს ევროკავშირის საგარე და თავდაცვის პოლიტიკას, წარმოადგინოს ევროკავშირი საერთაშორისო არენაზე, აწარმოოს მოლაპარაკებები მესამე მხარესთან და დაიცვას ევროკავშირის პოზიცია საერთაშორისო ორგანიზაციებსა და კონფერენციებზე.
• პირველ უმაღლეს წარმომადგენლად შერჩეულ იქნა კეტრინ ეშტონის კანდიდატურა. იგი ევროკავშირის უმაღლესი წარმომადგენლის ფუნქციის გარდა ითავსებს საგარეო საქმეთა კომისრისა და კომისიის პირველი ვიცე-პრეზიდენტის პოსტებს, ანუ ხდება კომისიის წევრი. ასევე ავტომატურად ინიშნება საგარეო საკითხთა საბჭოს თავმჯდომარის თანამდებობაზე. ამ ცვლილებით უმაღლესი წარმომადგენელი ერთდროულად ორ ორგანოში (კომისია და საბჭო) ხელმძღვანელობს საგარეო პოლიტიკას. თანამდებობათა ამგვარი გაერთიანება, საგარეო და თავდაცვის პოლიტიკის განხორციელებისას, ევროკავშირის ზეეროვნულ და მთავრობათშორის ინსტიტუტებს  შორის  კოორდინაციას მნიშვნელოვნად გააუმჯობესებს.
• უმაღლესმა წარმომადგენელმა კომისიას ჩამოართვა საერთო საგარეო და თავდაცვის პოლიტიკაში კანონპროექტის ინიციატივის უფლება. წევრმა სახელმწიფოებმა ეს უფლება შეინარჩუნეს.
• უმაღლეს წარმომადგენელს ხმათა კვალიფიციური უმრავლესობითა და ევროკომისიის პრეზიდენტთან შეთანხმებით ნიშნავს ევოპული საბჭო. რადგან იგი ითავსებს ევროკომისრის ფუნქციებს, მას ამტკიცებს პარლამენტიც.  უმაღლესი წარმომადგენელი მოვალეა საანგარიშო მოხსენებით გამოვიდეს პარლამენტში ასევე გაიროს კონსულტაციები ევროპარლამენტარებთან.
• საგარეო წარმომადგენლობის მეტი ეფექტურობისათვის, შეიქმნა დამოუკიდებელი ორგანო - ევროპის საგარეო საქმეთა სამსახური. (European External Action Service - EEAS) მას ხელმძღვანელობს უმაღლესი წარმომადგებელი. ეს სამსახური დაეხმარება უმაღლეს წარმომადგენელს დაკისრებული ფუნქციების შერულებაში და კოორდინაციას გაუწევს ევროკავშირის საგარეო, თავდაცვისა და უსაფრთხოების პოლიტიკას. რაც შეეხება საგარეო ვაჭრობისა და განვითარების[1] პოლიტიკას, ის კომისიის კომპეტენციაში რჩება.  ევროპის საგარეო საქმეთა სამსახურში ერთიანდება საბჭოსა და კომისიის შესაბამისი უწყებები და კომისიის დიპლომატიური მისიები სხვადასხვა ქვეყანაში, ასევე აქტიურ კავშირშია წევრი სახელმწიფოების დიპლომატიურ ორგანოებთან.

ფაქტიურად ევროკავშირში ჩამოყალიბდა საგარეო ”საქმეთა მინისტრის პოსტი” და ”საგარეო საქმეთა სამინისტრო”. ეს, პოლიტიკური ინტეგრაციის კუთხით, უმნიშვნელოვანესი წინ გადადგმული ნაბიჯია. ამ გადაწყვეტილებით, ევროკავშირის საგარეო პოლიტიკას მსოფლიოში ერთი ადამიანი წარადგენს, რომელსაც საგარეო საქმეების კოორდინაციისთვის გაზრდილი უფლებები და რეალური, იურიდიული დოკუმენტით დადასტურებული წონა ექნება. ასევე ექნება საკუთარი უწყება - ევროპის საგარეო საქმეთა სამსახური.

კრიტიკოსები ლისაბონის ხელშეკრულებას სამ მაღალ ჩინოვნიკს - ევროპული საბჭოს პრეზიდენტს, კომისიის პრეზიდენტსა და უმაღლეს წარმომადგენელს - შორის უფლებამოსილებათა არასათანადო გამიჯვნაში ადანაშაულებენ. ერთი შეხედვით, სამივეს მოვალეობაა წარმოადგინოს ევროკავშირი საერთაშორისო არენაზე.  ამ ნიადაგზე მათ შორის ხშირ კონფრონტაციას ვარაუდობენ. მართლაც, ლისაბონის ხელშეკრულება ფუნქციების განაწილების ზოგად ჩარჩოებს აყალიბებს. თუმცა, კომისიის პრეზიდენტს ევროკავშირის წარმოდგენა მხოლოდ კომისიის კომპეტენციის ფარგლებში შეუძლია. რაც შეეხება ევროპული საბჭოს პრეზიდენტსა და უმაღლეს წარმომადგენელს, შეიძლება ითქვას, რომ მათ შორის ფუნქციების გაყოფა პრაქტიკასაა მინდობილი და კონკრეტული საერთაშორისო მოვლენების შემდეგ  თავისით დარეგულირდება.

ევროპა მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ

     ევროგაერთიანების ჩამოყალიბებას საფუძვლად დაედო ის რეალობა, რომელიც შეიქმნა მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ. ამიტომ უმჯობესია, პირველ რიგში თვალი გადავავლოთ ამ პერიოდის ისტორიას.  

ომის შემდგომი გაერთიანებები

მეორე მსოფლიო ომის შედეგად სახეზეა ეკონომიკურად დასუსტებული, პოლიტიკურად და სოციალურად არასტაბილური ევროპა. საეხლმწიფოთა წინაშე პირველი ამოცანაა თავი დააღწიონ ომისშემდგომ პრობლემებს და თავიდან აიცილონ შემდგომი დაპირისპირებები და ომები, განსაკუთრებით მესამე მსოფლიო ომი. სტაბილურობის აღსადგენად და სამუდამო მშვიდობის დასამყარებლად ისინი ახალი გაერთიანებების შექმნას იწყებენ. სწორედ ამ პერიოდში ჩამოყალიბდა მრავალი საერთაშორისო და რეგიონული ორგანიზაცია თუ კავშირი, რომელთა მიზანი უმთავრესად ეკონომიკური, პოლიტიკური და სამხედრო სახის თანამშრომლობა იყო.

1. 1945 წელს შეიქმნა გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია - გაერო. გაეროს ძირითადი მიზანი იყო და არის მსოფლიოში მშვიდობისა და უსაფრთხოების დამყარება, ეკონომიკური და სოციალური განვითარება, საერთაშორისო სამართლის დამკვიდრება და ქვეყნებს შორის სოლიდარობის გამყარება.

2. 1947 წელს, ბრიტანეთმა და საფრანგეთმა დუნკირკის ხელშეკრულება გააფორმეს. რათა  სამომავლოდ თავი დაეცვათ გერმანიის შესაძლო თავდასხმისაგან.  

3. 1948 წლის იანვარში ბელგიამ, ნიდერლანდებმა და ლუქსემბურგმა შექმნეს ბენილუქსის კავშირი, რომლის მიზანიც ამ სამ ქვეყანას შორის ეკონომიკური თანამშრომლობის გაღრმავება იყო.

4. 1948 წლის მარტში ბენილუქსის ქვეყნებმა ბრიტანეთთან და საფრანგეთნ ერთად ხელი მოაწერეს ბრიუსელის ხელშკრულებას, რომელიც დუნკირკის ხელშეკრულების გაგრძელებას წარმოადგენდა და საჭიროების შემთხვევაში, ერთმანეთისთვის სამხედრო დახმარებას ითვალისწინებდა.

5. 1949 წლის აპრილში შეიქმნა ჩრდილო ატლანტიკური ალიანსი - ნატო, რომლის მიზანიც უკვე არა გერმანიის, არამედ ახლადაღმოცენებული საფრთხის - საბჭოთა კავშირის - განეიტრალება იყო.

6. კიდევრ ერთი ორგანიზაცია, რომელიც 1949 წელს შეიქმნა იყო ევროსაბჭო.

ევროსაბჭო

1946 წელს ბრიტანეთის პრემიერ მინისტრმა უინსტონ ჩერჩილმა ციურიხში თავის გამოსვლაში ”ევროპის შეერთებული შტატების” იდეა წამოაყენა. ჩერჩილი მიეკუთვნებოდა ფედერალისტების იმ ჯგუფს, რომელიც ევროპაში ფედერალური ერთობის ჩამოყალიბებისკენ მიისწრაფოდნენ. ევროპულ სახელმწიფოთა ამ ახალ პოლიტიკურ კავშირს ევროპის საერთო კონსტიტუცია უნდა დასდებოდა საფუძვლად.

1948 წელს სწორედ ამგვარი ერთობის შესაქმენლად ევროპელი ლიდერები ჰააგაში შეიკრიბნენ.  ჰააგის კონგრესს თავმჯდომარეობდა ჩერჩილი, რომელიც დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებს გაერთიანებისკენ მოუწოდებდა, თუმცა იქვე აცხადებდა, რომ ”ევროპის შეერთებული შტატების” წევრი დიდი ბრიტანეთი არ გახდებოდა. იგი ამერიკისა და საბჭოთა კავშირის მსგავსად ამ პოლიტიკური კავშირის ”მეგობრად და სპონსორად” დარჩებოდა.

ჰააგის კონგრესის შედეგი ის იყო, რომ 1949 წლეს შეიქმნა ევროპულ სახელმწიფოთა გაერთიანება ”ევროსაბჭო” (Council of Europe- CoE), რომლის წევრიც 1999 წლიდან საქართველოცაა.

თუმცა ნაცვლად იმისა, რომ ჩამოყალიბებულიყო ევროპის ზეეროვნული (სუპრანაციონალური - Supranational) მთავრობა, რომელსაც დაექვემდებარებოდა ყველა წევრი სახელმწიფო, რომელიც უზრუნველყოფდა სტაბილურობასა და სამუდამო მშვიდობას, შეიქმნა ნაკლები ამბიციების მქონე ორგანიზაცია ევროსაბჭო. იგი უმთავრესად მთავრობათშორის (Intergovernmental) ფორუმს წარმოადგენს და ძირითადად ადამიანთა უფლებების დაცვის მიმართულებით მუშაობს.

რატომ ვერ შექმნეს ევროპელებმა ზეეროვნული ორგანიზაცია? შესაძლოა იმ ფაქტმა, რომ თავად იდეის ინიციატორი ბრიტანეთი არ გეგმავდა ამ ორგანიზაციაში შესვლას გავლენა იქონია სხვა სახელმწიფოებზეც. თუმცა უმთავრესი მიზეზი, ალბათ, ის იყო, რომ ევროპული სახელმწიფოები ჯერ არ იყვნენ მზად ამგვარი კავშირისთვის, ანუ ეროვნულ მთავრობებს არ სურდათ დაეთმოთ საკუთარი სუვერენიტეტი და თავიანთ ფუნქციათა განხორციელება ახალი ევროპული მთავრობისთვის გადაეცათ.

ცივი ომის დასაწყისი, ტრუმანის დოქტრინა და მარშალის გეგმა

მეორე მსოფლიო ომში ევროპამ შეძლო დაემარცხებინა აგრესორი გერმანია, თუმცა ომის დამთავრებისთანავე გამოიკვეთა ახალი საფრთხე ევროპისათვის - საბჭოთა კავშირი. 1945 წელს იალტაში გამართულ კონფერენციაზე ანტიგერმანული კოალიციის ქვეყნებმა - აშშ, ბრიტანეთი, სსრკ - მსოფლიო გავლენის სფეროებად დაინაწილეს. ევროპელები იმედოვნებდნენ, რომ ამგვარი განაწილება დროებითი იქნებოდა, თუმცა საბჭოთა კავშირმა, თავისი ქმედებებით, ნათელი გახად, რომ ის არათუ თავისი გავლენის სფეროში, არამედ მის გარეთაც იწყებდა ძალაუფლების ხელში აღებას და დასავლეთით კომუნიზმის გავრცელებას. ასე დაიწყო ”ცივი ომი”.

1947 წელს აშშ-ს პრეზიდენტმა ტრუმანმა კონგრესს მიმართა თხოვნით, სამხედრო და ფინანსური დახმარება გაეწიათ საბერძნეთისთვის, სადაც მთავრობასა და კომუნისტური პარტიის სამხედრო შენაერთებს შორის სამოქალაქო ომი მიმდინარეობდა. ეს განცხადება ტრუმანის დოქტრინის სახელითაა ცნობილი. ის ნათლად უსვამდა ხაზს იმ ფაქტს, რომ ამერიკა აღარ დაუბრუნდებოდა იზოლაციონისტურ პოლიტიკას და ევროპის საქმეებში ჩარევას გააგრძელებდა, ანუ ომის დასრულების შემდეგ საერთაშორისო ასპარეზზე თავისი როლის შერულებას შეუდგებოდა.

ამავე წელს შეერთებული შტატების სახელმწიფო მდივანმა ჯორჯ მარშალმა წამოაყენა იდეა, რომ ევროპის ეკონომიკის რეკონსტრუქციისათვის ამერიკის ბიუჯეტიდან საჭირო თანხები გამოეყოთ (მარშალის გეგმა). მარშალი და ტრუმანი ცდილობდნენ დაემტკიცებინათ, რომ ეკონომიკურად ძლიერი ევროპა შტატებისთვის კარგ სავაჭრო პარტნიორად გადაიქცეოდა, ჩაურევლობის შემთხვევაში კი, ომისგან დასუსტებული ევროპა საბჭოთა კავშირისა კომუნისტური ძალების გავლენის ქვეშ მოექცეოდა. ამდენად, ევროპის რეკონსტრუქციით, ამერიკა, ერთის მხრივ, საბჭოთა კავშირის წინააღმდეგ პოლიტიკურ დასაყრდენს შეიქმნიდა, მეორეს მხრივ კი, ევროპის სახით, ამერიკული საექსპორტო პროდუქციის გასაღების ბაზარს შექმნიდა.

1947 წელს შეიქმნა ევროპის ეკონომიკური თანამშრომლობის ორგანიზაცია (Organization for European Economic Co-operation OEEC), მისი ფუნქცია იყო ”მარშალის გეგმით” წამოსული თანხები ევროპულ სახელმწიფოებზე თანაბრად გადაენაწილებინა. შეერთებული შტატები იმედოვნებდა, რომ ამ ნაბიჯით ევროპაში ეკონომიკური ბარიერებისგან თავისუფალი სავაჭრო სივრცე ჩამოყალიბდებოდა. თუმცა ევროპული ”ეროვნული ეკონომიკები” ამისთვის მზად არ აღმოჩნდნენ. მათ შორის წინააღმდეგობების დასაძლევად კი ამერიკას სათანადო პოლიტიკური გავლენა არ გააჩნდა. ამდენად იგი ვერ ჩამოყალიბდა ძლიერ ზეეროვნულ ორგანიზაციად. გარდა ამისა, არსებობდა კიდევ ერთი პრობლემა, ”მარშალის გეგმით” ერთადერთი ინვესტორი და შესაბამისად ”დამკვეთიც” ამერიკა იყო, რაც თვითკმარი ევროპული ეკონომიკის ჩამოყალიბებას გარკვეულწილად ხელსაც უშლიდა.

გერმანია-საფრანგეთი

მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ გერმანიის მიმართ ევროპაში საკმაოდ მტრული დამოკიდებულება ჩამოყალიბდა. ქვეყანა, რომელმაც მეოცე საუკინის დასაწყისში კაცობრიობა 2 მსოფლიო ომში ჩაითრია, ბუნებრივია, კვლავაც აღძრავდა შიშს ევროპელთა გონებაში. ეს განწყობა კარგ მდგომარეობაში აყენებდა საფრანგეთს, რომელიც ისტორიული მტრის - გერმანიის - დასუსტების ხარჯზე კონტინენტზე თავისი გავლენის გაძლიერებას გეგმავდა. საფრანგეთი ირწმუნებოდა, რომ ევროპას გერმანიისათვის ხელახალი ეკონომიკური, პოლიტიკური და სამხედრო განვითარების საშუალება აღარ უნდა მიეცა, გერმანია უნდა დაშლილიყო პატარა სახელმწიფოებად, ჩამორთმეოდა ჯარის ყოლის უფლება და შეზღუდვოდა კონტროლი ბუნებრივი რესურსებით მდიდარ ტერიტორიებზე (რურის ქვანახშირის საბადოები).

საფრანგეთის ამგვარ სწრაფვას რამდენიმე ფაქტორი უშლიდა ხელს. სუსტი გერმანია შეერთებული შტატების ინტერესებში არ შედიოდა - ასე საფრანგეთი გაბატონებულ პოზიციას დაიკავებდა კონტინენტზე, გარდა ამისა ამერიკა, საბჭოთა კავშირის წინააღმდეგ ”ბრძოლაში”, დასუსტებული გერმანიის სახით, ერთ მოკავშირეს დაკარგავდა. უფრო მეტიც, საფრანგეთის სურვილი, რომ ხელთ ეგდო გერმანელებით დასახლებული რესურსებით მდიდარი გერმანული ტერიტორიები, ამ ორ ქვეყანას შორის სამომავლო დაპირისპირების საფუძველს აჩენდა. ამას ისიც დაემატა, რომ 1949 წელს დასავლეთ გერმანია ”გერმანიის ფედერაცაიული რესპუბლიკის” სახით ჩამოყალიბდა, რამაც აიძულა საფრანგეთი, გადაეხედა თავისი მისწრაფებებისათვის.

ევროპის ქვანახშირისა და ფოლადის გაერთიანება

ამდენად, გამოიკვეთა შემდეგი სახის პრობლემები:

1. ევროპას ეკონომიკური განვითარების ისეთი მექანიზმი ესაჭიროება, რომელიც ყველასთვის იქნება მისაღებიდა საფუძველს ჩაუყრის ევროპის თვითკმარ ეკონომიკას.
2. აუცილებელია ომის დროს დაპირისპირებულ ქვეყნებს (განსაკუთღებით საფრანგეთსა და გერმანიას) შორის ნდობის აღდგენა და თანამშრომლობის დაწყება, რათა თავიდან იქნეს აცილებული ახალი დაპირისპირებები და ომები ანუ დამყარდეს ნანატრი მშვიდობა.
3. ევროპა გაუმკლავდეს ახალ საფრთხეს აღმოსავლეთიდან - საბჭოთა კავშირს.

1950 წელს, შექმნილი ვითარებიდან თავის დასაღწევად, ევროპულ სახელმწიფოებს საფრანგეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა რობერტ შუმანმა შესთავაზა შეექმნათ ფოლადისა და ქვანახშირის გაერთიანება. იდეა ეკუთვნოდა საფრანგეთის ეკონომიკური დაგეგმარების კომისიის ხელმძღვანელს ჟან მონეს.

მონეს სურდა შექმნილიყო ერთიანი ევროპული ბაზარი, რომელიც მთელს კონტინენტს მოიცავდა, ეს, ერთის მხრივ, ხელს შეუწყობდა ევროპის ეკონომიკურ აღმავლობას, ხოლო მეორეს მხრივ, სამუდამოდ გამორიცხავდა ეკონომიკურად ერთმანეთზე დამოკიდებულ სახლემწიფოებს შორის ომს. თუმცა, მონეს ღრმა რწმენით, ეს ერთიანი ბაზარი უნდა შექმნილიყო არა ერთიანად, რისი წარუმატებელი მცდელობებიც უკვე იყო, არამედ - ეტაპობრივად. იგი მიიჩნევდა, რომ საჭირო იყო ინტეგრაცია დაწყებულიყო ეკონომიკის ერთ სფეროში, რაც ავტომატურად გამოიწვევდა თანდათანობით სხვა სფეროებში თანამშრომლობის დაწყებას.

ეკონომიკის ასეთ სფეროდ სწორედ ქვანახშირის მოპოვება და და ფოლადის წარმოება მიიჩნიეს. შუმანის წინადადებას 5 სახლემწიფო გამოეხმაურა და 1951 წელს პარიზის ხელშეკრულებით ქვანახშირისა და ფოლადის გაერთიანება (European Coal and Stel Community - ECSC) შეიქმნა. გაერთიანებაში შევიდნენ: საფრანგეთი, დასავლეთ გერმანია, იტალია და ბენილუქსის ქვეყნები: ბელგია, ნიდერლანდები, ლუქსემბურგი. კავშირში შესვლაზე უარი განაცხადა დიდმა ბრიტანეთმა.

მოკლედ განვიხილოთ ამ 6 ქვეყნის გაერთიანებაში შესვლის მოტივაცია და ბრიტანეთის უარის მიზეზები:

საფრანგეთი

გაერთიანების შექმნით განეიტრალდებოდა გერმანიასთან დაპირისპირების საფრთხე. გარდა ამისა, იქმნებოდა ისეთი მექანიზმი, რომელიც უზრუნველყოფდა, რომ საფრანგეთს ფოლადის წარმოებისათვის გერმანული საბადოებიდან ქვანახშირი შეუფერხებლად მიეღო.

გერმანია

გაერთიანებაში შესვლით, გერმანია ინარჩუნებდა კონტროლს თავის ქვანახშირის საბადოებზე, ასევე გამოირიცხებოდა კონფრონტაცია საფრანგეთთან და, რაც მთვარია, გერმანიას უნუიკალური შანსი ეძლეოდა, მსოფლიო ომების დროს საერთაშორისო ასპარეზზე გაფუჭებული რეპუტაცია კვლავ აღედგინა. ამ ნაბიჯით, იგი ევროპული სახელმწიფოების თვალში ”მტერის” სტატუსს მოიშორებდა და მათი ეკონომიკური პარტნიორი გახდებოდა.

იტალია

იტალიაც, გერმანიის მსგავსად, როგორც ყოფილი ფაშისტური სახელმწიფო, გაერთიანებაში შესვლით ოფიციალურად იტყოდა უარს თავის წარსულზე და საერთაშორისო რეპუტაციის აღდგენას შეეცდებოდა. გარდა ამისა იგი გეოგრაფიულად უშუალოდ ესაზღვრებოდა სოციალისტური ბანაკის ქვეყანას - იუგოსლავიას და მხოლოდ ადრიატიკის ზღვა გამოჰყოფდა ალბანეთისაგან, რაც ”ცივი ომის” პირობებში ”ფრონტის ხაზის” პირას ყოფნას ნიშნავდა. საყურადღებოა ისიც, რომ იტალიაში საკმაოდ ძლიერი იყო კომუნისტური მოძრაობა. ამდენად, ქვეყანაში დასავლური პოლიტიკური და ეკონომიკური სისტემის ჩამოსაყალიბებლად გაერთიანებაში შესვლა კარგი პერსპექტივა იყო.

ბენილუქსის ქვეყნები

ქვანახშირისა და ფოლადის წარმოების სფეროში დადებულ ხელშეკრულებაში ბენილუქსის ქვეყნების აქტიური მონაწილეობა, მათ წარმოებებისთვის ეკონომიკური სარგებლის მომტანი იქნებოდა. გარდა ამისა, სამივე სახლემწიფო მიესალმებოდა ყველა სახის ნაბიჯს, რაც მეზობელ საფრანგეთსა და გერმანიას შორის ომის რისკს შეამცირებდა.

ბრიტანეთი

რაც შეეხება ბრიტანეთს, კონტინენტური ევროპისგან განსხავევბით, კუნძულოვან სახლემწიფოში აქტიურ საომარ მოქმედებებს ადგილი არ ჰქონია, გერმანული ოკუპაცია მას არ შეხებია, არც ომში დამარცხებულა, შესაბამისად ომმა იგი ყველაზე ნაკლებად დააზიანა. გარდა ამისა, ბრიტანეთი კვლავ ინარჩუნებდა იმპერიალისტური სახელმწიფოსა და მსოფლიო ჰეგემონის ამბიციებს. დასავლეთ ევროპულ სახელმწიფოებთან შედარებით, გამოირჩეოდა ეკონომიკური სიძლიერით, არც ქვანახშირის მარაგის სიმცირეს უჩიოდა.

რაც ყველაზე მთავარია, ბრიტანეთს 50-იან წლებში კვლავ სამარცხვინოდ მიაჩნდა, კონტინენტური ევროპის სახლემწიფოებისთვის ”გაეყადრებინა თავი” და მათთან ერთად გაწევრიანებულიყო ისეთი ზეეროვნული ორგანიზაციაში, რომელიც ბრიტანეთის სუვერენიტეტს შეზღუდავდა. ამდენად ბრიტანეთის მთავრობამ 6 ქვეყნის გაერთიანებაში შესვლაზე კატეგორიული უარი განაცხადა.

---

[1] ევროკავშირს 1992 წლამდე ეწოდებოდა ევროგაერთიანება (European Community)

[2] ცალკე საუბრის თემაა, რამდენად წარმატებით ასრულებს გაერო ამ ფუნქციებს, გაეროს მიმართ მრავალი კრიტიკის მიუხედავად, უდავოა, რომ მან მნიშვნელოვნად შეუწყო ხელი სამხედრო დაპირისპირებების დიპლომატიურ კონტექსტში გადატანას. გაეროს ჩარევით, ბევრ შემთხვევაში, საერთაშორისო ასპარეზიდან ქვეყნებს შორის აგრესიამ გაეროს სხდომათა დარბაზში გადაინაცვლა. თუმცა, ამავდროულად, მან ბევრი ომისა და დაპირისპირების თავიდან აციელბა მაინც ვერ შეძლო.

[3] დუნკირკი - ქალქი საფრანგეთში

[4] ქალაქი ჰოლანდიაში

[5] ევროსაბჭომ 1950 წელს მიიღო ”ადამინის უფლებათა ევროპული კონვენცია”, ევროსაბჭოს ერთ-ერთი ორგანოა ”ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლო”,  რომლის შტაბბინაც სტრასბურგში მდებარეობს.

[6] ქალაქი უკრაინაში

ნიცის ხელშეკრულება

ამსტერდამის ხელშეკრულებით გატარდა ინსტიტუციური რეფორმა და შეიქმნა გარკვეული წინაპირობა ევროკავშირში დაგეგმილი მომდევნო გაფართოებისათვის, თუმცა ამ ხელშეკრულებაშივე ჩაიდო მისი შემდგომი გადახედვის მუხლი.

ამ პერიოდში წევრ ქვეყნებს შორის რამდენიმე მტკივნეულ საკითხზე მიმდინარეობდა დავა:

1.      როგორ უნდა მომხდარიყო ხმების გადანაწილება (”ხმების აწონვა”)  ქვეყნებზე.

2.      რა სფეროებზე უნდა გავრცელებულიყო კვალიფიციური უმრავლესობით ხმის მიცემის პროცედურა .

3.      კომისართა კოლეგიში რამდენი წევრი უნდა ყოფილიყო.

ხანგრძლივი განხილვებისა და დებატების შემდეგ, 2001 წელს ქალქ ნიცაში მოეწერა ხელი ახალ ხელშეკრულებას. გადაწყდა, რომ ხმები გადანაწილებულიყო მოსახლეობის რაოდენობის მხედვით. კვალიფიციური უმრავლესობით ხმის მიცემის პროცედურა გავრცელდა 30 ახალ სფეროზე. ყველა ქვეყანას მიეცა უფლება კომისიაში ყოლოდა თითო კომისარი, ხოლო მას შემდეგ, რაც წევრთა რაოდენობა გაიზრდებოდა 26-მდე, ქვეყნებს როტაციის პრინციპით რიგ-რიგობით წარეგზავნათ წარმომადგენლები. ასევე გაიზარდა პარლამენტის საკანონმდებლო ძალაუფლება და მისი კომპეტენცია რამდენიმე ახალ სფეროზე გავრცელდა. ეს სისტემა დღეისათვის მთლიანადაა შეცვლილი ლისაბონის ხელშეკრულებით.

ევროპის კონსტიტუცია (საკონსტიტუციო შეთანხმება) და ლისაბონის ხელშეკრულება

მას შემდეგ რაც ნათელი გახდა, რომ ნიცის ხელშეკრულება სრულად არ  აკმაყოფილებდა გაფართოებული ევროპის მოთხოვნებს და ეფექტურად ვერ უმკლავდებოდა ევროკავშირის წინაშე მდგარ პრობლემებსა და გამოწვევებს ახალ ათასწლეულში, წევრ-სახელმწიფოთა ლიდერებმა 2001 წელს ლიკენში მოწვეულ ევროპული საბჭოს შეხვედრაზე მიიღეს დეკლარაცია ევროკავშირის მომავლის შესახებ.

დეკლარაციამ საკონსტიტუციო შეთანხმებას სამი მთავარი მიზანი დაუსახა:

1. ევროკავშირის მეტი დემოკატიზაცია და ღაიობა, რათა სრულად გაემართლებინა ევროპის მოქალაქეთა მოლოდინები,
2. გაფართოებული კავშირის ახალი პოლიტიკის შემუშავება, რაც გაადვილებდა უკვე 25 წევრიანი, მომავალში კი უფრო ფართო ერთობის ეფექტურ მართვას და
3. საერთაშორისო არენაზე ევროკავშირის, როგორც წევრი სახელნწიფოების "ერთ ხმად" წარმოდგენას ანუ კოოპერაციის გაზრდას საერთო საგარეო და უსაფრთხოების პოლიტიკაში.

ორწლიანი ცხარე დებატებისა და მრავალი კომპრომისის შედეგად შეიქმნა კონსტიტუციის მოდელი, რომელიც გარკვეული ცვლილებებით 2004 წლის მთვარობათშორის კონფერენციაზე სახელმწიფოთა მეთაურების მიერ დამტკიცდა და წევრ სახელმწიფოებს 2 წლიანი ვადით დასამტკიცებლად წარედგინათ. ქვეყნების ნაწილმა გადაწყვიტა საკონსტიტუციო შემოთავაზებისთვის ეროვნულ პარლამენტში ეყარათ კენჭი, ნაწილმა კი რეფერენდუმი ჩაატარა. დამაიმედებელი სტარტის მიუხედავად, საფრანგეთსა და ჰოლანდიაში რეფერენდუმები უარყოფითი შედეგით დასრულდა. ორი ქვეყნის ”არა”-მ დაბლოკა კონსტიტუციის პროექტი.

კონსტიტუციის ჩავარდნით ახალ ხელშეკრულებაზე ფიქრი არ შეწყვეტილა. 2007 წელს ხელი მოეწერა ლისაბონის ხელშეკრულებას, რომელიც 2009 წლის 1 დეკემბერს შევიდა ძალაში. ლისაბონის ხელშეკრულებას ასევე უწოდებენ სარეფორმო ხელშეკრულებას, რადგან იგი მნიშვნელოვნად ცვლის ევროკავშირში აქამდე არსებულ ინსტიტუციურ წყობას და კავშირი ინტეგრაციის ახალ საფეხურზე გადაყავს.

თანამედროვეობა და მისი შედეგები

   გიდენსი თანამედროვეობას oTx ZiriTad institutze dayrdnobiT gansazRvravs. maT Soris pirvelia _ kapitalizmi, romelic, rogorc cnobilia, axasiaTebs sasaqonlo mrewveloba, kapitalze kerZo sakuTreba, sakuTrebis uflebis gareSe daqiravebuli Sroma  da aqedan gamomdinare klasobrivi struqtura.  Mmeore  institutia _ industrializmi, sadac igulisxmeba, rom mrewvelobisaTvis gamoiyeneba energiisa da manqana_xelsawyoebis arasulieri wyaroebi. industrializmi ar ifargleba mxolod mrewvelobiT, aramed exeba sxva sferoebsac, magaliTad, ,,satransporto komunikaciebsa da ojaxur cxovrebas” (Giddens, 1990,p.56). maSin, rodesac or pirvel maxasiaTebels axals ver daarqmev, mesame _ zedamxedvelobis SesaZlebloba axalia, Tumc bevradaa damokidebuli miSel fukos Semoqmedebaze. (ix. Tavi I3). Ggidensis gansazRvrebiT ,,zedamxedveloba niSnavs daqvemdebarebuli mosaxleobis politikur (ZiriTadSi, magram ara mxolod) sferoSi qmedebebze dakvirvebas” (Giddens, 1990, p.58). Tanamedroveobis bolo institucionaluri ganzomileba _ es aris samxedro Zliereba, anu kontroli Zaladobis saSualebebze, omis industrializaciis CaTvliT. garda amisa, unda aRiniSnos, rom gidensi Tanamedroveobis analizisas, yovel SemTxvevaSi makrodoneze, yuradRebas amaxvilebs Tanamedrove erovnul saxelmwifoze (da ara sazogadoebaze, rac ufro miRebulia sociologiaSi), rac miaCnia wina epoqis sazogadoebisagan mniSvnelovan ganmasxvavebel maxasiaTeblad.

გიდენსის struqturaciuli Teoriis Tanaxmad Tanamedroveobas dinamizms aniWeba sami arsebiTi aspeqti: distancireba, gamonTavisufleba da refleqsuroba. Ppirveli aspeqtia _ droisa da sivrcis dayofa, anu distancireba (Tumca mzardi dayofis aRniSnuli procesi, rogorc gidensis Semoqmedebis sxva aspeqtebi, dialeqtikuria da ara sworxazobrivi). Tanamedroveobamdel sazogadoebebSi dro yovelTvis sivrcesTanaa kavSirSi da drois gazomva ar iyo zusti. Mmodernizaciis dadgomisas dro standartizirebul iqna da drosa da sivrces Soris mWidro kavSiri dairRva. Aam azriT droca da sivrcec Sinaarsisagan ,,daicala”; aranair drosa da sivrces ar gaaCnia privilegirebuli mdgomareoba; isini gadaiqcnen wminda formebad. Tanamedroveobamdel sazogadoebebSi sivrce ZiriTadad ganisazRvreba fizikurad, e.i. mkacrad gansazRvruli adgiliT. Tanamedrove epoqis dadgomisas sivrce TandaTanobiT dascilda adgils. Uufro SesaZlebelia urTierToba imaTTan, vinc fizikurad aq ar aris da moSorebiT imyofeba. Ggidensi Tvlis, rom adgili ,,fantasmagoriulia”, e.i. ,,qmedebis adgilebi ganmsWvalulia da yalibdeba maTgan sakmaod moSorebuli socialuri zemoqmedebebiT.. .. qmedebis adgilis ,,xiluli forma” faravs distanciur mimarTebebs, romlebic mis xasiaTs gansazRvraven” (Giddens,1990,p.19).

Ddroul-sivrcul distancirebas TanamedroveobaSi didi mniSvneloba aqvs ramodenime mizezis gamo: jer-erTi, is SesaZlebels xdis biurokratiisa da erovnuli saxelmwifos tipis racionalizirebul organizaciebs maTTvis damaxasiaTebeli dinamizmiT (Tanamedroveobamdel formebTan SedarebiT) da lokaluri da globaluri formebis gaerTianebis unariT. Mmeore, Tanamedrove samyaro moqceulia msoflio istoriis fundamentur gagebaSi da am istoriidan qmnis dRevandelobas.  Mmesame, aRniSnuli distancireba, gidensis mixedviT, Tanamedroveobis Ddinamizmis meore wyaros _ gamonTavisuflebis _ mniSvnelovani winapirobaa.

Ggidensis mixedviT ,,gamonTavisufleba” gulisxmobs socialuri urTierTobebis ,,,,mowyvetas” urTierTqmedebebis lokaluri konteqstebisa da maTi  restruqturirebisagan sivrceze, drois SeuzRudav monakveTebze” (1990,p.21) (?). Tanamedrove sazogadoebebSi gadamwyvet rols asrulebs ori gamxrwneli meqanizmi. Ppirvelia, simboluri niSnebi, romelTagan yvelaze cnobilia fuli.Ffuli uzrunvelyofs droul-sivrcul distancirebas: Cven SegviZlia SevTanxmdeT Ddrosa da sivrceSi sakmaod moSorebulad myof  adamianebTan. Mmeqanizmebis meore tipia _ eqspertuli sistemebi, romlebic ganisazRvrebian, rogorc ,,teqnikuri Sesrulebis sitemebi an profesionaluri eqspertizebi, romlebic awesrigeben Cveni cxovrebis materialur da socialur garemos” (Giddens, 1990,p.27). eqspertuli sistemebi aerTianeben iseT profesionalebs, rogorebicaa eqimebi da iuristebi, magram Cvens yoveldRiurobaSic, Cveni manqanebi da saxlebi, aseve Seqmnila eqspertuli sistemebis mier da ganicdian zemoqmedebas maTi mxridan. eqspertuli sistemebi gvaZleven drosa da sivrcis miRma qmedebis garantiebs (Tumca riski aris).

Tanamedrove sazogadoebebSi sadac mniSvnelovani droul-sivrculi distancirebiT batonoben abstraqturli sistemebi, udidesi mniSvneloba aqvs ndobas. Nndobis moTxovna dakavSirebulia am distancirebasTan: ,,Cven ara gvaqvs vinmes ndobis moTxovna,  vinc mudmivad Cveni mxedvelobis areSia  da vis qmedebasac SeiZleba Tvalyuri vadevnoT” (Giddens, 1991,p.19). ndoba xdeba aucilebeli, rodesac Cven, droisa Tu sivrcis TvalsazrisiT mzardi distancirebis Sedegad, aRara gvaqvs sruli informacia socialuri qmedebebis Sesaxeb (Graib, 1992,p.99).  ndoba es aris ,,raime movlenebis Sesaxeb adamianis an sistemis saimedobis rwmena, sadac es rwmena aris adamianis patiosnebis, sxvisi siyvarulis an abstraqtuli principebis (teqnikuri codna) rwmena”(Giddens, 1990,p.34). ndobas aqvs udidesi mniSvneloba ara mxolod mTlianad Tanamedrove sazogadoebaSi, agreTve simboluri niSnebisa da eqspertuli sistemebisaTvis, romlebic Tanamedrove samyaroSi gamonTavisuflebis meqanizmis funqciebi akisria. magaliTad, fuladi ekonomikisa da samarTlebrivi sistemis normaluri funqcionirebisaTvis aucilebelia adamians qondes maT mimarT ndoba.

refleqsuroba _ es aris Tanamedroveobis dinamiurobis mesame maxasiaTebeli. gidensis struqturaciuli Teoriis fundamenturi Tviseba (iseve rogorc, misi azriT, adamianuri arseboba), refleqsuroba TanamedroveobaSi, iZens gansakuTrebul mniSvnelobas,  sadac ,,socialur praqtika arsebiTad icvlis xasiaTs, radgan mas mudmivad ikvleven da gardaqmnian am praqtikebis Sesaxeb miRebuli informaciis safuZvelze” (Giddens, 1990,p.38). Tanamedrove samyaroSi yovelive Ria aris refleqsiisaTvis, maT Soris TviT refleqsiac, rac Cven gviqmnis sruli gaurkvevlobis SegrZnebas. Aamave dros aq xelaxla iCens Tavs ormagi hermenevtikis problema (ix. Tavi II), radganac eqspertebis refleqsia socialur samyaroze cvlis, rogorc wesi, TviT am samyaros.

Tanamedrove cxovrebis gaSualebuli xasiaTi rig gansakuTrebul kiTxvebs ayenebs. erTi maTgania _ zogadad abstraqtuli sistemebisadmi da kerZod saeqsperto sistemebisadmi ndobis aucilebloba. Tavis erT-erT sadavo metaforaSi gidensi ambobs, rom ,,bavSvebs acrian”  pirveladi socializaciis periodis ndobis ,,doziT”, romelic asakSi Sesvlisas xels uwyobs maT mier garkveuli ontologiuri usafrTxoebis ndobis SeZenas. es ndoba, rogorc wesi, Zlierdeba yoveldRiuri movlenebis paralelurad. magram arsebobs TanamedroveobasTan dakavSirebuli axali  da saSiSi riskic, romelic mudmivad emuqreba Cvens ndobas gvibiZgebs yovlismomcveli ontologiuri arasaimedoobisaken. Aase Tvlis gidensi, Tumca gamxrwnelma meqanizmebma uzrunvelyves Cveni usafrTxoeba zogierT sferoebSi, magram maTve Seqmnes ,,riskis gansakuTrebuli profili”. riskis xasiaTi globaluria SemTxveviTi movlenebis siZlierisa (birTvuli omi Cven yvelas gagvanadgurebs) da gavrcelebis TvalsazrisiT, radgan exeba msoflioSi adamianTa umravlesobas (magaliTad, cvlilebebi Sromis saerTaSoriso danawilebis sferoSi). garda amisa, Cveni mcdelobebi  vmarToT garemomcveli samyaro aseve Seicavs risks. riskis albaTobas Seicavs institucionaluri garemoc, magaliTad investiciis  globaluri bazrebi. Aadamianebi sul ufro acnobiereben riskis arsebobas da  religiac da adaT-wesebic sul ufro nakleb imeds iZlevian, rom SesZleben am riskebis gadaakeTebas imedis safuZvlad. dRes sazogadoebis didi  nawili, albaT, informirebulia riskis sakiTxebze, romlebic Cven gvemuqrebian. Dda bolos, cnobierebas umZims imis gacnobiereba, rom riskisadmi winaaRmdegobis gawevis SesaZleblobebSi eqspertuli sistemebi SezRudulia.

ra moxda? ratomaa, rom Cven Tavad varT Tanamedroveobis, am damangreveli manqanis mgzavrebi da mainc gvaqvs negatiuri Sedegebi? Ggidensi asaxelebs ramodenime mizezs. maTgan pirvelia _ konstruqciis defeqtebi, romelTac aqvT adgili Tanamedrove samyaroSi: maT, vinc Seqmnes Tanamedrove samyaros elementebi, dauSves Secdomebi. Mmeore SesaZlo mizezia _ operatorTa uunaroba: problema exeba ara imaT, vinc Seqmna Tanamedrove samyaro, aramed imaT,  vinc mas marTavs. Mmagram gidensi ZiriTad mniSvnelobas Semdeg or faqtors aniWebs esenia _ winaswarganusazRvreli Sedegebi da socialuri codnis refleqsuroba. mxedvelobaSia, rom axali codna mudmivad ubiZgebs sistemas axali mimarTulebebiT da  rom SeuZlebelia sistemaze qmedebis gavlenis zusti prognozireba. CamoTvlili mizezebis gamo Cven ver SevZlebT vakontroloT damangreveli Zala _ Tanamedrove samyaro.

Dda mainc, gidensi ar Tmobs da gvTavazobs utopiuri relizmis paradoqsul kurss, is eZebs wonasworobas utopiur idealebsa da Tanamedroveobis cxovrebis realiebs Soris. is aseve aniWeba mniSvnelobas socialuri moZraobebis im rols, romelic SeiZleba Seasrulon maT Tanamedrove samyaros zogierTi riskis dasaZlevad, maT Sesaneleblad.

Ggidensis mcdeloba (Giddens, 1994) moiZios kompromisuli politikuri pozicia Cans erT-erTi bolo wignis dasaxelebaSi _ ,,memarcxeneobisa da memarjveneobis miRma: radikaluri politikis momavali”. maSin, rodesac arsebuli politikuri poziciebi kargaven sicocxlisunarianobas, gidensi gvTavazobs gardaqmnil ,,radikalur politikas”, romelic dafuZnebulia utopiur realizmze da orientirebulia siRaribis, garemos dabinZurebis problemebze, socialur cxovrebaSi Zaladobaze, iZulebaze, despotur Zalauflebaze. gidensis politikur poziciaSi miRebulia kapitalizmis zogierTi aspeqtebi (magaliTad, bazris), da socializmis mravali aspeqtis uaryofa (magaliTad, revoluciis). amgvarad, gidensi upiratesobas aniWebs Zalze viwro da Znel politikur bagirze siaruls.

Tanamedroveobaze aRwerili  Sexedulebebis safuZvelze SevecadoT ganvsazRvroT, Tu rogoria gidensis pozicia postTanamedroveobis mimarT. erTi mxriv, is uaryofs praqtikulad yvela princips, romlebsac Cven vakavSirebT postmodernizmTan. magaliTad, rodesac exeba sistematuri codnis SeuZleblobis sakiTxs, gidensi ambobs, rom es Tvalsazrisi Cven migviyvans ,,inteleqtualuri moRvaweobis srul uaryofamde” (1990,p.47). magram, miaCnia, rom Cven vcxovrobT ,,maRali” Tanamedroveobis epoqaSi. am samyaros, misi azriT, unda axasiaTebdes postdeficituri sistema, sul ufro mravalfenovani demokratizacia, demilitarizacia da teqnologiis humanizacia. magram, cxadia ar arsebobs aranairi garantiebi, rom samyaros gezs aiRebs postmodernis raime, rom araferi vTqvaT mis sruli Tvisebebisaken. gidensis azriT, refleqsuroba vlindeba imaSi, rom aseT SesaZleblobebze saubrisas is (sxvebic) SeiZleba, garkveuli azriT, xels Seuwyoben maT ganxorcielebas.

თანამედროვეობის გამანადგურებელი ძალა

ენტონი გიდენსი  Tanamedroveobis Teoriis mZafri kritika) Tavisi struqturaciuli Teoriis (ix. Tavi II) Sesabamisad da aseve klasikuri Teoretikosebis mier (magaliTad, maqs veberis rkinis galia) SemoTavazebuli Sexedulebebis alternativad Tanamedrove samyaros (romelic Caisaxa XVIIs. evropaSi) axasiaTebs, rogorc ,,damangrevel Zalas”. kerZod, is am termins iyenebs Tanamedroveobis win wamoweuli etapis _ radikaluri, maRali, an gviandeli Tanamedroveobis aRweris dros. Ggidensi edaveba imaT, vinc Tvlis, rom Cven SevediT postmodernizmis epoqaSi, Tumca momavalSi garkveuli saxis postmodernizms ar gamoricxavs. Ggidensis azriT, miuxedavad imisa, rom Cven jer kidev vcxovrobT Tanamedrove epoqaSi, dRevandeli samyaro arsebiTad gansxvavdeba sociologiis klasikuri Teoretikosebis droisagan.

Aai rogor aRwers is Tanamedroveobis damangrevel Zalas: saswaulebrivi Zalis dauokebeli manqana, romlis garkveuli doziT marTvas adamianebi koleqtiurad axerxeben, magram romelic cdilobs daaRwios Tavi Cvens kontrols da nawilebad daiSalos. damangreveli Zala anadgurebs maT, vinc winaaRmdegobas uwevs, magram miuxedavad imisa, rom zogjer is TiTqos midis arCeuli mimarTulebiT, is gasakviri saxiT sruliad gauTvaliswineblad icvlis mimarTulebas. Ees moZraoba srulebiTac ar aris mTlianad miuRebeli da uyuradRebo; xSirad is sixarulis momtania da damaimedebeli. magram sanam arseboben Tanamedrove institutebi, Cven verasodes ver SevZlebT gavakontroloT am moZraobis tempi da mimarTuleba. Tavis mxriv Cven verasodes ver vigrZnobT Tavs usafrTxod, radgan adgili, sadac es gza gadis arsebiT risks malavs (Giddens, 1990,p.139).

rogorc damangreveli Zala, Tanamedroveoba ukiduresad dinamiuria, esaa ,,Seukavebeli samyaro”, romelic cvlilebebis tempebiT,  masStabiT, siRrmiT bevrad aRemateba wina sistemebs (Giddens, 1991, p.16). gidensi azustebs, rom es damangreveli Zala araa erTmimarTulebiani. Ggarda amisa, is ar aris raime erTiani da mTliani, is Sedgeba ramdenime winaaRmdegobrivi da kofliqturi nawilebisagan. Aamgvarad, gidensi gveubneba Cven, rom ar gvTavazobs mkacri stilis ,,did Teorias”, ar gvTavazobs martiv, erTi mimarTulebis mqone ,,did monayols”.

Ddamangreveli Zalis cneba savsebiT Seesabameba struqturaciul Teorias, gansakuTrebiT im rols, romelsac asruleben masSi dro da sivrce. Ddamangreveli Zalis saxe aRniSnavs imas, rac gadaadgildeba drosa da fizikur sivrceSi. Mmagram es saxe ar Seesatyviseba im aqcents, romelsac gidensi akeTebs socialuri agentis Zalauflebaze. rogorc etyoba, damangrevel Zalas, Tanamedroveobis am meqanizms miewereba meti gavlena, vidre im agentebs, romlebic mas marTaven (Mestrovic, 1998,p.155). mocemuli sakiTxi TanxmobaSia gidensis damoukidebel istoriul analizTan, romelic ,,migviTiTebs, rom sistemuri tendenciebi batonoben samyaros Secvlis Cvens unarze”

კლასიკური თეორეტიკოსები თანამედროვეობის შესახებ

vidre gadavalT Tanamedroveobis Sesaxeb Cveni drois moazrovneTa Sexedulebebze, SevaxsenoT mkiTxvels, rom klasikosi Teoretikosebis umravlesoba aanalizebs modernis epoqis sazogadoebas. aseT analizs naTlad anxorcielebs sociologiis oTxi udidesi klasikosi Teoretikosi: marqsi, veberi, diurkemi da zimeli. Yyoveli maTgani ikvlevda Tanamedroveobis aRmocenebasa da dominirebul gavlenas. Tumca aRniSnuli moazrovneebi mSvenivrad acnobierebdnen Tanamedroveobis upiratesobebs, maTi Semoqmedebis ZiriTadi stimulia Tanamedrove samyaros mier gaCenili problemebis kritika.

cxadia, marqsisaTvis Tanamedroveoba ganisazRvreboda kapitalisturi ekonomikiT. marqsi aRiarebda im sikeTes, rac moitana wina sazogadoebebidan kapitalizmze gadasvlam. magram Tavis SemoqmedebaSi ZiriTadad eweva am ekonomikuri sistemisa da misi damaxinjebuli Tvisebebis (gaucxoeba, eqsploatacia da a.S.) kritikas.

veberisaTvis Tanamedrove samyaros ganmsazRvreli problemaa formaluri racionalobis (misi sxva formebis ignorirebis xarjze) gavrceleba da amis Sedegad racionalobis rkinis galiis aRmoceneba. Aadamianebi sul ufro metad xvdebian am rkinis galiis tusaRebi, romlis Sedegad sul ufro kargaven unars gamoavlinon TavianTi ZiriTadi adamianuri Tvisebebi. ra Tqma unda, veberi aRiarebs racionalobis upiratesobas _ magaliTad, organizaciis wina formebTan SedarebiT biurokratiis Zlier mxareebs, magram ufro dakavebulia racionalobis mier gamowveuli problemebis kvleviT.

Ddiurkemis TvalsazrisiT Tanamedroveobas axasiaTebs organuli solidaroba da koleqtiuri sindisis Sesusteba. Mmoitana ra Tan didi Tavisufleba da mrewveloba, organulma solidarobam agreTve gaaCina gansakuTrebiT specifikuri problemebi. magaliTad, saerTo moralis SesustebiT adamianebi grZnoben TavianT uazro yofas, rom isini  ,,mitovebuli” arian Tanamedrove samyaroSi. sxva sityvebiT, maT tanjavT anomia.

zemoTmiTiTebuli klasikosebisagan meoTxes, georg zimels aq cota met yuradRebas davuTmobT, ufro imitom, rom amaswinaT is erTdroulad moixsenies, rogorc modernistic (Frisby, 1992) da postmodernistic (Weinstein, 1993; Jaworski, 1997). radgan zimeli garkveuli azriT SeiZleba mivakuTvnoT orive kategorias, amitom is gvevlineba wignis am da Semdegi Tavis mnSvnelovan damakavSirebel rgolad. Aaq ganvixilav Tu ratom unda CaiTvalos zimeli modernistad, xolo Semdeg TavSi mis postmodernistad gamocxadebis argumentebs.

frisbi emxroba im Tvalsazriss, rom ,,zimeli Tanamedroveobis pirveli sociologia” (Frisbi, 1992,p.59). miiCneven, rom zimeli ikvlevs Tanamedroveobis or urTierTdakavSirebul sferos _ qalaqsa da fulad ekonomikas. Tanamedroveoba qalaqSia koncentrirebuli da aq Zlierdeba, xolo fuladi ekonomika moazrebulia rogorc Tanamedroveobis gavrceleba da gafarToebა

poji  Tanamedroveobis Temas exeba fulTan mis im saxiT urTierTobaSi, ra saxiTacaa is warmodgenili zimelis ,,fulis filsofiaSi”.  poji miiCnevs, rom am naSromSi gamoixata sami Sexeduleba Tanamedroveobaze. jer-erTi, mtkicdeba, rom modernizacia aZlevs adamians mTel rig upiratesobebs, gansakuTrebiT gamoavlinos Tavisi potenciuri SesaZleblobebi, romelTac ver avlenda Tanamedrove sazogadoebamde, radgan es SesaZleblobebi daTrgunuli iyo. am azriT zimeli Tanamedroveobas adarebs ,,gamofxizlebas, anu adamianis gvarisaTvis adre SeumCneveli SesaZleblobebis naTlad gamoxatul gamovlenas” (Poggi, 1993,p.165). meore, zimeli ganixilavs fulis mZlavr zemoqmedebas Tanamedrove sazogadoebaze. Bbolos zimeli yuradRebas amaxvilebs am gavlenis arasasurvel Sedegebze TanamedroveobisaTvis, gansakuTrebiT gaucxoebis problemaze. Eam ukanasknels mivyevarT zimelis sociologiuri Teoriis centralur problemamde zogadad,  da aseve mis Tanamedroveobis sociologiamde _ ,,kulturis tragediamde”, obieqtur da subieqtur kulturebs Soris kavSiris gaxleCamde, an, rogorc zimelis wers, ,,individualuri kulturis atrofiasa da obieqturi kulturis hipertrofiamde” (cit Frisby, 1992, p.69).  

frisbis TvalsazrisiT, zimeli maxvils akeTebs Tanamedroveobis ,,gamocdilebaze”. am gamocdilebis mniSvnelovani elementebi _ dro, sivrce da SemTxveviTi mizezobrioba _ centraluri aspeqtebia, yovel SemTxvevaSi, Tanamedroveobis im Teoriebisa, romlebic am TavSi ganixilebian: zimelis azriT Tanamedroveobis gamocdileba wyvetadi xasiaTisaa: dro ganixileba, rogorc gardamavali, sadac erTmaneTs emTxveva mimdinare momentebi da axlandeli drois SegrZneba; dro, rogorc Soreulisa da siaxlovis dialeqtika . . . da mizezobrioba, rogorc pirobiTi, cvladi da SemTxveviTi .

Mmiuxedavad imisa, rom zimeli, ra Tqma unda, SeiZleba CaiTvalos postmodernistad da, rogorc Semdeg TavSi vnaxavT, rogorc etyoba, postmodernistebTan ufro meti aqvs saerTo vidre sxva klasikos social Teoretikosebs, mainc aseve dasabuTebulad SeiZleba is CaiTvalos modernistad. DdarwmunebiT SeiZleba iTqvas, rom sakiTxebi, romelTac is uTmobs did yuradRebas _ ganasakuTrebiT qalaqi da fuladi ekonomika _ warmoadgenen Tanamedroveobis arss. Aamgvarad, zimelic ki, marqsi, veberi da diurkemi xom TavisTavad, unda Sefasdes rogorc Tanamedroveobis sociologiiT dakavebuli Teoretikosi.

1920 wlisaTvis sociologiuri Teoriis es klasikosebi ukve aRar iyvnen cocxlebi. axla naTelia, rom 1920 wlis Semdeg msoflio Zalian Seicvala. Ppostmodernis epoqis dawyebasTan dakavSirebiT (Tu vivaraudebT, rom is dadga) Tvalsazrisebi gansxvavebulia, Tumca 1920 welze adre TariRs aravin asaxelebs. saqme is ki araa, CaiTvalos Tu ara am drois Semdeg momxdari cvlilebebi Cveulebriv movlenebad da arian Tu ara dakavSirebuli TanamedroveobasTan, an rom isini iseTi dramatiuli da radikalurebia, rom umjobesia dRevandeloba aRvweroT axali terminiT _ postmodernizmiT. Aam Dda Semdeg TavebSi  ganvixilavT am sakiTxebs.

Aam nawilSi Cven gavecnobiT Cveni drois zogierTi Teoretikosis Tvalsazriss (arian sxva mecnierebic (magaliTad,Lefebvre, 1962|1995; Touraine, 1995; Wagner, 1994; Wood, 1997), romelTa Semoqmedebas Cven aq ver ganvixilavT  adgilis ukmarobis gamo) romlebic sxvadasxvanairad Tvlian, rom jer kidev jobs dRevandeli samyaro ganvixiloT, rogorc Tanamedroveoba.

სოციოლოგიის ზოგადი (მოკლე) განსაზღვრება

     ზოგადი განსაზღვრებით, არის მეცნიერება საზოგადოების შესახებ სოციოლოგების მიზანია მაქსიმალურად გასაგები გახადონ ის, რაც არ იყო გასაგები და ცხადი თვით რეალობაში სოციოლოგია სოციალური მეცნიერებაა და მაიცავს განსხვავებულ აზრთა სპექტრს შესასწავლი ობიექტის მიმართ. სოციოლოგთა ინტერესების ობიექტთა თაობაზე სამი ძირითადი კონცეფცია იკვეთება. პირველის მიხედვით, შესწავლის საგანია სოციალური სტრუქტურა, რომელიც მოიცავს ურთიერთობათა ფორმებს რომლებიც დამოუკიდებელია კონკრეტული ინდივიდისაგან და მათ მიერ დაკავებული პოზიციებისაგან საზოგადოებაში. მეორე კონცეფციის მიხედვით შესწავლის საგანია ის, რასაც სოციოლოგიაში კოლექტიურ წარმოდგენას უწოდებენ. მესამე კი, არის სოციალური ქმედება, ანუ ინდივიდთა და მათი ჯგუფების ურთიერთქმედება. XIX-XX საუკუნეთა მიჯნაზე უკვე გამოჩნდა რეალური პროცესი მიმართული იმისაკენ, რომ სოციოლოგია გამხდარიყო აკადემიური დისციპლინა. XIX საუკუნის ბოლოს სოციოლოგია უკვე გამოიკვეთა როგორც ცალკეული დისციპლინა აშშ-ს და ევროპის წამყვან უნივერსიტეტებში. ეს დისციპლინა მიმართული იყო თანამედროვე საზოგადოების ისტორიული ტენდენციების და არსებული პრობლემების გადაჭრის ხერხების აღმოჩენისაკენ.

კლასიკური რეალიზმი

     პოლიტიკური რეალიზმი რთული და კომპლექსური თეორიაა საერთაშორისო ურთიერთობებში  მიუხედავად იმისა რომ  მისი ძირითადი პრინციპები ჩამოაყალიბა ჰანს მორგენთაუმ,  რეალიზმს ფესვები საკმაოდ შორს აქვს გადგმული, რეალიზმის წინამორბედები იყვნენ ცნობილი პოლიტიკის ფილოსოფოსები ისტორიკოსები და სოციოლიგიის თვალსაჩინო წარმომადგენლები: თუკიდიდე, ნიკოლო მაკიაველი,  თომას ჰობსი, ედუარდ ქარი, ჰანს მორგენთაუ და სხვები. სწორედ მათი ნაშრომების შედეგად ჩამოყალიბდა  საერთაშორისო ურთიერთობების რეალისტური ხედვა.
     თუკიდიდე თავის ნაშრომში ისტორია აღწერს ჩვენ წელთაღრიცხვამდე 416 წელს ათენისა და სპარტის ნეიტრალური კოლონიის მილოსის დაპირისპირებას ათენელები ფიქრობდნენ რომ მილოსის დაპყრობით ისინი თავიანთ უსაფრთხოებას მოიპოვებდნენ, თავის მხრივ მილოსელები უფრო მშვიდობიან პოლიტიკას ეწეოდნენ და ათენელებს ეუბნებოდნენ რომ ამ ორ ერთეულს შორის მშვიდობიანი თანამშრომლობა უფრო მომგებიანი იქნებოდა მათთვის ვიდერ ომი და დაპირისპირება. მიუხედავად მილოსელების მცდელობისა ათენელებმა მაინც დაიპყრეს ისინი, ამ ნაშრომში კარგად არის ნაჩვენები რომ სახელმწიფოები იღწვიან ძალაუფლებისაკენ და ზნეობაზე მაღლა ეროვნულ ინტერესებს აყენებენ
     რეალიზმის ერთ ერთი წინამორბედად ითვლება იტალიური რენესანსის თვალსაჩინო   წარმომადგენელი, პოლიტიკური მოაზროვნე ნიკოლო მაკიაველი თავის ნაშრომში მთავარი ის ამბობს რომ ჭკვიანი მმართველი ყოველთვის მოსაგებად უნდა თამაშობდეს, რომ ჩვენი ცხოვრების წესი ძალზე შორსაა იმისგან როგორც უნდა ვცხოვრობდეთ ხოლო ვინც სწორად ცხოვრებას შეეცდება თავს საფრთხეში ჩაიგდებს, მისივე თქმით მმართველმა მხოლოდ მაშინ უნდა დაიცვას მოცემული პირობა თუ ეს მის ინტერესებში შედის, მისთვისაც ზნეობაზე მაღლა სახელმწიფო ინტერესები დგას მისთვის ზნეობა და პოლიტიკა სხვადასხვა სფეროებია ხოლო სახელმწიფოთა შორის კონფლიქტები გარდაუვალი და ჩვეულებრივი მოვლენა.
     პოლიტიკური რეალიზმის საძირკველს ამყარებს ინგლისელი თომას ჰობსი,რომლისთვისაც სამყაროში სადაც არ არის ხელისუფალი ბუნებრივი მდგომარეობაა "ყველას ომი ყველას წინააღმდეგ" იქ სადაც არ არსებობს ხელისუფალი არ არსებობს კანონი, ხოლო იქ სადაც არ არსებობს კანონი არ შეიძლება რომ არსებობდეს სამართლიანონა, ჰობსი ამბობს რომ ხალხის ბუნებრივი მდგომარეობაა ომისთვის მზადება და ომია, მშვიდობაც კი ომის მოლოდინი და მისთვის მზადებაა.
     საერთაშორისო სისტემის ანარქიული ბუნება  სწორედ ჰობსისეულ ომის მდგომარეობას ჰგავს სადაც ყველა სახელმწიფო ერთმანეთის მტერია  რადგან არ არის ზესახელმწიფოებრივი ხელისუფლება რომელიც დააწესებს და მეთვალყურეობას გაუწევს სახელმწიფოთა შორის ურთიერთქმედებას, საერთაშორისო ურთიერთობები ჰგავს კონფლიქტს სახელმწიფოებს შორის სადაც სახელმწიფოს ინტერესები სხვა სახელმწიფოს ინტერესებს გამორიცხავს. სახელმწიფოები მიისწრაფვიან ძალაუფლებისაკენ  და მოქმედებენ ეროვნული ინტერესების შესაბამისად. 
      რაც შეეხება ჰანს მორგენთაუს და რეალიზმის ექვს პრინციპს ესენია: 

1. პოლიტიკა იმართება ობიექტური კანონებით რომელთა ფესვებიც ადამიანის ბუნებაშია, საერთაშორისო პოლიტიკის ხასიათი შეიძლება დადგინდეს მხოლოდ პოლიტიკური ქმედებებისა და მათი უშუალო შედეგების შეფასების გზით, სახელწიფო მოღვაწემ უნდა მიიღოს გადაწყვეტილება საგარეო პრობლემასთან დაკავშირებით გარკვეულ პირობებში და ეს გადაწყვეტილება უნდა  იყოს სპონტანური რომელიც შესაბამისი და გამომდინარე იქნება რეალური ვითარებიდან
2. საერთაშორისო პოლიტიკაში გზის გაგნების  მთავარი საშუალება არის ეროვნული ინტერესების კონცეფცია, ეროვნული ინტერესები კი ძლიერების ძალაუფლების მიღწევაში მდგომარეობს ,სახელწიფო მოღვაწე ფიქრობს და მოქმედებს ეროვნული ინტერესებიდან გამომდინარე.
3. ინტერესები გამოიხატება ძლიერებაში, ძალაუფლებაში რეალიზმი მიიჩნევს რომ სუვერენული სახელმწიფო და მისი ეროვნული ინტერესები ისტორიული პროცესის შედეგია თუ სუვერენული სახელწიფოების სამყარო აღარ იქნება ეროვნული ინტერესებიც აზრს დაკარგავს
4. პოლიტიკურ ქმედებებს ზნეობრივი განზომილება და ზნეობრივი მნიშვნელობა აქვთ თუმცა ხშირად წინააღმდეგობა არსებობს ზნეობრივ მოთხოვნილებებს შორის და შედეგიან პოლიტიკურ ქმედებას შორის, საერთაშორისო უნივერსალური პრინციპები არ შეიძლება გამოყენებული იქნეს სახელმწიფოთა ქმედებებთან მიმართბაში.
5. არც ერთი ერისა და სახელმწიფოს ზნეობრივი მიზნები არ შეიძლება მივიჩნიოთ საყოველთაო ზნეობრივ კანონებად
6.     პოლიტიკის სფერო არის ავტონომიური აქ მომხდარი მოვლენების შეფასება უნდა    მოხდეს არა საყოველთაო ზნეობრივი ნორმებისა და წესების მიხედვით არამედ პოლიტიკური შედეგიანობის მიხედვით, თუმც ეს არ ნიშნავს იმას რომ პოლიტიკოსი უზნეო უნდა იყოს, მაგრამ მისთვის უმაღლესი ზნეობა მისი ქვეყნის ინტერესებია.

   
 ამრიგად რეალიზმისთვის მთავარი მოქმედი პირია სახელმწიფო, ამ სახელწიფოს ძალაუფლება და მისი  ეროვნული ინტერესები, რეალისტები მთელ ყურადღებას სახელწიფოზე აკონცენტრირებენ, ისინი ამოდიან ადამიანის ბუნებიდან და მის ძირითად მახასიათებლად ძალაუფლებისაკენ სწრაფვას მიიჩნევენ  საერთაშორიო პოლიტიკა ხასიათდება სწრაფვით ძალაუფლებისაკენ რამაც შეიძლება გამოიწვიოს ძალის გამოყენების მუქარა ან ძალის გამოყენება რადგან საერთაშორისო სისტემაში არ არსებობს ზესახელმწიფოებრვი ხელისუფლება, ასეთ დროს როცა სუფევს ანარქია საჭირო ხდება სახელმწიფომ თავად უზრუნველყოს საკუთარი უსაფრთხოება ე.წ თვით-დახმარების პრინციპის გამოყენებით და გააძლიეროს და გაზარდოს სამხედრო შეიარაღება  და მათი ქმედითუნარიანობა.