Ernest Hemingway
- Cat in the Rain
|
|
There were only two Americans stopping at
the hotel. They did not know any of the people they passed on the stairs on
their way to and from their room. Their room was on the second floor facing
the sea. It also faced the public garden and the war monument. There were big
palms and green benches in the public garden. In the good weather there was
always an artist with his easel. Artists liked the way the palms grew and the
bright colors of the hotels facing the gardens and the sea. Italians came
from a long way off to look up at the war monument. It was made of bronze and
glistened in the rain. It was raining. The rain dripped from the palm trees.
Water stood in pools on the gravel paths. The sea broke in a long line in the
rain and slipped back down the beach to come up and break again in a long line
in the rain. The motor cars were gone from the square by the war monument.
Across the square in the doorway of the cafe a waiter stood looking out of
the empty square.
The American wife stood at the
window looking out. Outside right under their window a cat was crouched under
one of the dripping green tables. The cat was trying to make herself so
compact that she would not be dripped on.
"I'm going down and get that
kitty," the American wife said.
"I'll do it," her
husband offered from the bed.
"No, I'll get it. The poor
kitty out trying to keep dry under a table."
The husband went on reading,
lying propped up with the two pillows at the foot of the bed.
"Don't get wet," he
said.
The wife went downstairs and the
hotel owner stood up and bowed to her as she passed the office. His desk was
at the far end of the office. He was an old man and very tall.
"Il piove," the wife
said. She liked the hotel-keeper.
"Si, si, Signora, brutto
tempo. It is very bad weather."
He stood behind his desk in the
far end of the dim room. The wife liked him. She liked the deadly serious way
he received any complaints. She liked the way he wanted to serve her. She
liked the way he felt about being a hotel-keeper. She liked his old, heavy
face and big hands.
Liking him she opened the door
and looked out. It was raining harder. A man in a rubber cape was crossing
the empty square to the cafe. The cat would be around to the right. Perhaps
she could go along under the eaves. As she stood in the door-way an umbrella
opened behind her. It was the maid who looked after their room.
"You must not get wet,"
she smiled, speaking Italian. Of course, the hotel-keeper had sent her.
With the maid holding the
umbrella over her, she walked along the gravel path until she was under their
window. The table was there, washed bright green in the rain, but the cat was
gone. She was suddenly disappointed. The maid looked up at her.
"Ha perduto qualque cosa,
Signora?"
"There was a cat," said
the American girl.
"A cat?"
"Si, il gatto."
"A cat?" the maid
laughed. "A cat in the rain?"
"Yes," she said,
"under the table." Then, "Oh, I wanted it so much. I wanted a
kitty."
When she talked English the
maid's face tightened.
"Come, Signira," she
said. "We must get back inside. You will be wet."
"I suppose so", said
the American girl.
They went back along the gravel
path and passed in the door. The maid stayed outside to close the umbrella.
As the American girl passed the office, the padrone bowed from his desk.
Something felt very small and tight inside the girl. The padrone made her
feel very small and at the same time really important. She had a momentary
feeling of being of supreme importance. She went on up the stairs. She opened
the door of the room. George was on the bed, reading.
"Did you get the cat?"
he asked, putting the book down.
"It was gone."
"Wonder where it went
to," he said, resting his eyes from reading.
She sat down on the bed.
"I wanted it so much,"
she said. "I don't know why I wanted it so much. I wanted that poor
kitty. It isn't any fun to be a poor kitty out in the rain."
George was reading again.
She went over and sat in front of
the mirror of the dressing table looking at herself with the hand glass. She
studied her profile, first one side and then the other. Then she studied the
back of her head and her neck.
"Don't you think it would be
a good idea if I let my hair grow out?" she asked, looking at her
profile again.
George looked up and saw the back
of her neck, clipped close like a boy's.
"I like it the way it
is."
"I get so tired of it,"
she said. "I get so tired of looking like a boy."
George shifted his position in
the bed. He hadn't looked away from her since she started to speak.
"You look pretty darn
nice," he said.
She laid the mirror down on the
dresser and went over to the window and looked out. It was getting dark.
"I want to pull my hair back
tight and smooth and make a big knot at the back that I can feel," she
said. "I want to have a kitty to sit on my lap and purr when I stroke
her."
"Yeah?" George said
from the bed.
"And I want to eat at a
table with my own silver and I want candles. And I want it to be spring and I
want to brush my hair out in front of a mirror and I want a kitty and I want
some new clothes."
"Oh, shut up and get
something to read.," George said. He was reading again.
His wife was looking out of the
window. It was quite dark now and still raining in the palm trees.
"Anyway, I want a cat,"
she said, "I want a cat. I want a cat now. If I can't have long hair or
any fun, I can have a cat."
George was not listening. He was
reading his book. His wife looked out of the window where the light had come
on in the square.
Someone knocked at the door.
"Avanti," George said.
He looked up from his book.
In the doorway stood the maid.
She held a big tortoise-shell cat pressed tight against her and swung down
against her body.
"Excuse me," she said,
"the padrone asked me to bring this for the Signora."
1924
|
|
Friday, April 6, 2012
Ernest Hemingway - Cat in the Rain
ლიბერალიზმი
ლიბერალ მომდინარეობს ლათინური სიტყვიდან ლიბერ, რომელიც თავისუფალ ადამიანთა კლასს აღნიშნავს რომლებიც არც მოპნები იყვნენ და არც ყმები, ეს სიტყვა ნიშნავს ასევე უხვს, სოციალურ მიმართებაში კი სიწრფელეს ან მიუკერძოებლობას გულისხმობდა, მას უკავშირებენ ასევე თავისუფლებისა და არჩევანის იდეებს, პოლიტიკური მნიშვნელობით ის პირველად მეცხრამეტე საუკუნის დასაწყისში 1812 წელს ესპანეთში გამოიყენეს. ლიბერალური იდეების ევროპაში განვითარება ფეოდალიზმის რღვევისა და მის ადგილზე კაპიტალისტური საზოგადოების განვითარების შედეგია. ასევე ლიბერალები უპირისპირდებოდნენ მეფეთა ღვთიურ უფლებას, ანუ მონარქიას, აბსოლუტიზმის ნაცვლად ისინი კონსტიტუციური მოგვიანებით კი წარმომადგენლობითი მთავრობის იდეას ემხრობოდნენ, ასევე ეწინააღმდეგებოდნენ მიწათმფლობელთა პოლიტიკურ-ეკონომიკურ პრივილეგიებს და ფედერალურ სისტემას,რომელშიც სოციალურ მდგომარეობას დაბადების ფაქტორი განსაზღვრავდა,მხარს უჭერდნენ რელიგიაში სინდისის თავისუფლებისათვის მოძრაობას და არც ეკლესიის გაბატონებულ გავლენას იწონებდნენ.ისეთი იდეები როგორიცაა სიტყვის თავისუფლება, რელიგიური რწმენის თავისუფლება დასაკუთრების უფლება , ყველა ლიბერალიზმიდან მოდის.
ლიბერალიზმი არის წყობა, იდეოლოგია რომელიც კი არ ცდილობს განსაზღვროს და დაადგინოს კონკრეტულად რა არის კარგი და მისაღები ადამიანებისთვის, არამედ ლიბერალიზმი ცდილობს დაამყაროს ისეთი პირობები როდესაც ადამიანები და ჯგუფები თვითონ განსაზღვრავენ რა არის კარგი მათთვის და შეძლებენ სწორედ ასეთი ცხოვრებით იცხოვრონ, ანუ თავად განაგონ საკუთარი სურვილები და შესაბამისად საკუთარი ცხოვრება. ამ გაგებით ეს არის მეტაიდეოლოგია ანუ წესთა ერთობლიობა, ლიბერალიზმი უდავოდ ღიაობას, კამათს და თვითგამორკვევას უჭერს მხარს, ეს არის მაღალი ზნეობრივი,მორალური ღირებულებებისა და შეხედულებებისადმი ერთგულების განსახიერება.
ლიბერალიზმის ძირითადი იდეები და ღირებულებებია:
განსხვავებით ფეოდალური წყობისგან სადაც არ ესმოდათ რომ ინდივიდს საკუთარი ინტერესები ან მხოლოდ მისთვის დამახასიათებელი იდენტობა ჰქონდა და თვლიდნენ იმ სოციალური ჯგუფის ( ოჯახი, სოფელი, თემი .და ა.შ) წევრად, რომელსაც ეკუთვნოდნენ და შესაბამისად მათ ყოფას და იდენტობას ამ ჯგუფის ბუნება განსაზღვრავდა. ხვავებით სოციალიზმისგან ლიბერალიზმი უარყოფს კოლექტივიზმს და უპირატესობას ანიჭებს იდივიდს რომელსაც ექნება ფართო არჩევანი და სოციალური პერსპექტივა, დამოუკიდებელი აზროვნება და მოქმედების თავისუფლება.
ფეოდალური აზროვნების ნგრევამ ახალი ინტელექტუალური კლიმატი მოიტანა და ტრადიციულ რელიგიური აზროვნება რაციონალურმა და მეცნიერულმა ხედვამ შეცვალა, ასე რომ ლიბერალური იდეების თანახმად ინდივიდი არის უზენაესი "ის თვითმიზანია და არა სხვათა მიზნების მიღწევის საშუალება" (იმანუელ კანტი), აქ ხაზი ესმევა ორ მნიშვნელოვან ფაქტორს, პირველი თითოეული ადამიანი, ინდივიდი უნიკალურია და მეორე ადამიანებს ერთი სტატუსი აქვთ იმ თვალსაზრისით რომ ყველანი უწინარეს ყოვლისა ინდივიდები არიან. ლიბერალური იდეები მიმართულია იმისაკენ რომ შექმნან ისეთი საზოგადოება რომელშიც თითოეულ ადამიანს ექნება საშუალება სრულად და წარმატებით განავითაროს თავისი შესაძლებლობები.
თავისუფლება
ინდივიდის უზენაესობის რწმენას ბუნებრივად მივყავართ ინდივიდის დამოუკიდებლობის აღიარებამდე; ლიბერალთათვის თავისუფლება ბუნებრივი უფლება იყო რომელიც აუცილებელია ჭეშმარიტად ადამიანური არსებობისათვის, მისი წყალობით ადამიანს შეეძლო ეცხოვრა საკუთარი სურვილისამებრ. მოგვიანებით ლიბერალებმა თავისუფლებაში დაიანხეს ერთადერთი პირობა რომელიც ადამიანს საშუალებას აძლევდა განევითრებინა ცოდნა და ნიჭი და სრულად განეხორციელებინა თავისი პოტენციალი, თუმცა აბსოლიტური თავისუფლება შეიძლება გადაიქცეს ნებართვად, სხვათა შეურაცყოფის უფლებად ამიტომ საჭიროა ინდივიდს ჰქონდეს თავისუფლება მხოლოდ მცირე შეზღუდვით თუმცა თავისუფლებაში განსხვავდება საკუთრი თვისადმი მიმართული ქმედება და სხვებისადმი მიმართული ქმედებების თვისუფლება (ჯ.ს მილი_ს მიხედვით ის არ ეთანხმება ინდივიდის რამენაირ შეძღუდვას, რომელიც მას საკუთარი თავის მიმართ მიყენებული ფიზიკური თუ მორალური ზიანისაგან დაიცავს) ასე რომ ინდივიდს აქვს სრული უფლება განკარგოს საკუთარი სხეული და სული მაგრამ უნდა ესმოდეს და პატივს სცემდეს სხვა ადამიანის ასეთსავე უფლებას იყოს თავისუფალი. ამ გაგებით ლიბერალები არ ემხრობიან ჩაფხუტის ან ღვედის ტარებას და ამართლებენ ნარკოტიკების მოხმარებას (კლასიკური ლიბერალები) ჯ.ს მილის აზრით თვისუფლება გაცილებით მეტს ნიშნავს ვიდრე უბრალოდ გარეშე შეზღუდვებისგან თავისუფლებას ის გულისხმობს ადამიანის უანრს განავითაროს და ბოლომდე გამოიყენოს საკუთარი შესაძლებლობები
გონება
ლიბერალურ იდეოლოგიაში თავისუფლების საკითხის გადაწყვეტა მჭიდრო კავშირშია გონებისადმი რწმენასთან, ლიბერალიზმი იყო და დღესაც არის განმანათლებლობის იდეა, რომლის მთავარი თემა იყო კაცთა მოდგმის დახსნა ცრუწმენებისა და უვიცობის მარწუხებიდან, სწორედ რაციონალიზმის დამსახურებით გაძლიერდა რწმენა ინდივიდისა და მისი თავისუფლების შესახებ, გამომდინარე იქიდან რომ ადამიანები რაციონალური მოაზროვნე არსებები არიან, აქვთ უნარი თავად განსაზღვრონ და განახორციელონ საკუთარი ინტერესები, ასევე რაციონალიზმის დამსახურებაა ლიბერალების რწმენა პროგრესისადმი, მათი რწმენით გონების ძალა ადამიანებს მათი სიცოცხლის განკარგვისა და საკუთარი ბედ-იღბლის განსაზღვრის უნარს სძენს, ცოდნის მიღებითა და ცრუწმენებისგან განთავისუფლებით ადამიანებს საკუთარი თავის გაუმჯობესება შეუძლიათ, ხოლო განათლება განსაკუთრებით თანამედროვე ლიბერალთა აზრით თავისთავად უკვე სიკეთეა, ის პიროვნული თვითგანვითარებისა და უფრო ზოგადად ისტორიული და სოციალური პროგრესის მიღწევის აუცილებელი საშუალებაა.საჯაროდ აზრთა გაცვლა-გამოცვლის და კამათის მნიშვნელობის გამოკვეთში გონების დიდი უპირატესობა ისაა რომ ის გვთავაზობს საფუძველს რომელზე დაყრდნობითაც ურთიერთპრეტენზიები და მოთხოვნები შეიძლება შეფასდეს, მეტიც ის მიგვითითებს შედეგზე რომელიც კონფლიქტთა არამშვიდობიან გადაწყვეტას მოსდევს, ესაა ძალადობა, სისხლისღვრა ,სიკვდილი. ლიბერალთა აზრით ომი უკიდურესი არჩევნი უნდა იყოს, ძალადობა არამხოლოდ გონების მარცხს ნისნავს ის აღვივებს წყურვილს, ლტოლვას ძალაუფლებისაკენ ძალაუფლებისავე გულისთვის. ლიბერალები ძალის გამოყენებას უშვეებენ მხოლოდ თავდაცვის მიზნით ან მჩაგვრელთა საპასუხოდ ყველა იმ შემთხვევაში როცა გობე და არგუმენტაცია უშედეგო და უნაყოფო აღმოცნდება.
სამართლიანობა
სამართლიანობა მოარლური განსჯის განსაკუთრებული სახეა,რომელიც თითოეულ ადამიანს უსაზღვრავს რა არის მისთვის ჯეროვანი, სოციალური სამართლიანობა ასახავს საზოგადოებაში მატერიალური გასამრჯელოთა და დახმარებათა განაწილებას, როგორებიცაა ხელფასი, საბინაო საკითხი, ჯანდაცვა, სოციალური დახმარებები და სხვა, სამართლიანობის ლიბერალური თეორია ემყარება სხვადასხვაგვარი თანასწორობის რწმენას პირველ რიგში ესაა ადამიანების თანასწორუფლებიანობა იმ გაგებით რომ ზნეობრივად თიტოეული ღირებულია თანაბრად და მეორე ფუძემდებლურად თანასწორობა ფორმალურ თანასწორობას გულისხმობს ანუ რწმენას რომ ინდივიდებს საზოგადოებაში ერთ ფორმალური სტატუსი უნდა ჰქონდეთ, შესაბამისად ლიბერალები მკაცრად ეწინააღმდეგებიან ნებისმიერი სახის სოციალურ პრივილეგიას თუ უპირატესობას რომლითაც სარგებლობენ ერთნი მეორეთ კი ამის უფლებას უზღუდავს ისეთი ფაქტორები როგორებიცაა სქესი,რასა, კანის ფერი მრწამსი, რელიგია,ან სოდიალური წარმომავლობა, უფლებები ცალკეულ კლასზე თუ პიროვნებაზე არ უნდა ვრცელდებოდეს მაგ: მამაკაცებზე, თეთრკანიანებზე, ქრისტიანებზე მდიდრებზე და ა.შ.
თანასწორობაში ლიბერალები ასევე გულისხმობენ თანაბარ შესაძლებლობას ანუ ყველა საზოგადოებაში ადამიანს აღზევების და დაცემის ერთნაირი შესაძლებლობა უნდა ჰქონდეს, ლიბერალთა აზრით ღირსება უნარი და მუშაობის სურვილი უნდა ფასდებოდეს- დაფასება მათი აზრით მართლაც უმნიშვნელოვანესია რადგან ადამიანთა პოტენციალის რეალიზებას და თანდაყოლილი ნიჭის განვითარებას წახალისება შწირდება. მათ თანასწორობა ასე ესმი: განსხვავებული უნარისა და ნიწის განვითარებისთვის ინდივიდებს თანაბარი შესაძლებლობა უნდა ჰქონდეთ ამას კი მერიტოკრატიის (ნიჭის უზენაესობის) რწმენამდე მივყავართ, რომელშიც საზოგადოება და ადამიანები არა სოციალური სტატუსის,სქესის , კანის ფერის ან რელიგიის მიხედვით ფასდებიან არამედ მათი ნიჭისა და მუშაობის სურვილის მიხედვით, ასეთი საზოგადოება კი სოციალურად სამართლიანია.
შემწყნარებლობა და პლურალიზმი
ლიბერალურ სოციალურ მორალს განსაკუთრებით ახასიათებს მზაობა აღიაროს მორალური, კულტურული და პოლიტიკური მრავალფეროვნება, მართლაც პლურალიზმი ანუ ნაირგვარობა შეიძლება ითქვას ჩაფესვებულია ინდივიდუალიზმის პრინციპში რაც შეეხება შემწყნარებლობას ეს ნიშნავს მოითმინო, აიტანო რომ სხვამ შენგან განსხვავებულად იფიქროს ილაპარაკოს და იმოქმედოს, შემწყნარებლობა უნდა ვრცელდებოდეს ყველაფერზე რაც შეიძლება განვიხილოთ როგორც პირადი რელიგიის მსგავსად, პირადულია ზნეობრივი საკითხები,რომლებზეც მხოლოდ მოცემული ინდივიდი უნდა აგებდეს პასუხს, ამგვარად ტოლერანტობა ნეგატიური თავისუფლების გარანტი არის. შემწყნარებლობისა და მრავალფეროვნებისადმი ლიბერალთა კეთილდღეობა ასევე უკავშირდება გაწონასწორებული საზოგადოების რწმენას, საზოგადოებისა რომელიც ძირეულ კონფლიქტს შუაზე არ გაუხლეჩია, მიუხედავად იმიას რომ ინდივიდებს და სოციალურ ჯგუფებს სრულად განსხვავებული ინტერესები ამოძრავებთ, ლიბერალებს სწამთ რომ ამ დაპირისპირებულ ინტერესებს შორის უფრო ღრმა ჰარმონიაა თუ წონასწორობა არსებობს.
ლიბერალიზმი არის წყობა, იდეოლოგია რომელიც კი არ ცდილობს განსაზღვროს და დაადგინოს კონკრეტულად რა არის კარგი და მისაღები ადამიანებისთვის, არამედ ლიბერალიზმი ცდილობს დაამყაროს ისეთი პირობები როდესაც ადამიანები და ჯგუფები თვითონ განსაზღვრავენ რა არის კარგი მათთვის და შეძლებენ სწორედ ასეთი ცხოვრებით იცხოვრონ, ანუ თავად განაგონ საკუთარი სურვილები და შესაბამისად საკუთარი ცხოვრება. ამ გაგებით ეს არის მეტაიდეოლოგია ანუ წესთა ერთობლიობა, ლიბერალიზმი უდავოდ ღიაობას, კამათს და თვითგამორკვევას უჭერს მხარს, ეს არის მაღალი ზნეობრივი,მორალური ღირებულებებისა და შეხედულებებისადმი ერთგულების განსახიერება.
ლიბერალიზმის ძირითადი იდეები და ღირებულებებია:
- ინდივიდი (ინდივიდუალიზმი, ადამიანის უზენაესობა)
- თავისუფლება
- გონება (განმანათლებლობა და ადამიანური გონება)
- სამართლიანობა
- შემწყნარებლობა და პლურალიზმი (მრავალფეროვნება)
განსხვავებით ფეოდალური წყობისგან სადაც არ ესმოდათ რომ ინდივიდს საკუთარი ინტერესები ან მხოლოდ მისთვის დამახასიათებელი იდენტობა ჰქონდა და თვლიდნენ იმ სოციალური ჯგუფის ( ოჯახი, სოფელი, თემი .და ა.შ) წევრად, რომელსაც ეკუთვნოდნენ და შესაბამისად მათ ყოფას და იდენტობას ამ ჯგუფის ბუნება განსაზღვრავდა. ხვავებით სოციალიზმისგან ლიბერალიზმი უარყოფს კოლექტივიზმს და უპირატესობას ანიჭებს იდივიდს რომელსაც ექნება ფართო არჩევანი და სოციალური პერსპექტივა, დამოუკიდებელი აზროვნება და მოქმედების თავისუფლება.
ფეოდალური აზროვნების ნგრევამ ახალი ინტელექტუალური კლიმატი მოიტანა და ტრადიციულ რელიგიური აზროვნება რაციონალურმა და მეცნიერულმა ხედვამ შეცვალა, ასე რომ ლიბერალური იდეების თანახმად ინდივიდი არის უზენაესი "ის თვითმიზანია და არა სხვათა მიზნების მიღწევის საშუალება" (იმანუელ კანტი), აქ ხაზი ესმევა ორ მნიშვნელოვან ფაქტორს, პირველი თითოეული ადამიანი, ინდივიდი უნიკალურია და მეორე ადამიანებს ერთი სტატუსი აქვთ იმ თვალსაზრისით რომ ყველანი უწინარეს ყოვლისა ინდივიდები არიან. ლიბერალური იდეები მიმართულია იმისაკენ რომ შექმნან ისეთი საზოგადოება რომელშიც თითოეულ ადამიანს ექნება საშუალება სრულად და წარმატებით განავითაროს თავისი შესაძლებლობები.
თავისუფლება
ინდივიდის უზენაესობის რწმენას ბუნებრივად მივყავართ ინდივიდის დამოუკიდებლობის აღიარებამდე; ლიბერალთათვის თავისუფლება ბუნებრივი უფლება იყო რომელიც აუცილებელია ჭეშმარიტად ადამიანური არსებობისათვის, მისი წყალობით ადამიანს შეეძლო ეცხოვრა საკუთარი სურვილისამებრ. მოგვიანებით ლიბერალებმა თავისუფლებაში დაიანხეს ერთადერთი პირობა რომელიც ადამიანს საშუალებას აძლევდა განევითრებინა ცოდნა და ნიჭი და სრულად განეხორციელებინა თავისი პოტენციალი, თუმცა აბსოლიტური თავისუფლება შეიძლება გადაიქცეს ნებართვად, სხვათა შეურაცყოფის უფლებად ამიტომ საჭიროა ინდივიდს ჰქონდეს თავისუფლება მხოლოდ მცირე შეზღუდვით თუმცა თავისუფლებაში განსხვავდება საკუთრი თვისადმი მიმართული ქმედება და სხვებისადმი მიმართული ქმედებების თვისუფლება (ჯ.ს მილი_ს მიხედვით ის არ ეთანხმება ინდივიდის რამენაირ შეძღუდვას, რომელიც მას საკუთარი თავის მიმართ მიყენებული ფიზიკური თუ მორალური ზიანისაგან დაიცავს) ასე რომ ინდივიდს აქვს სრული უფლება განკარგოს საკუთარი სხეული და სული მაგრამ უნდა ესმოდეს და პატივს სცემდეს სხვა ადამიანის ასეთსავე უფლებას იყოს თავისუფალი. ამ გაგებით ლიბერალები არ ემხრობიან ჩაფხუტის ან ღვედის ტარებას და ამართლებენ ნარკოტიკების მოხმარებას (კლასიკური ლიბერალები) ჯ.ს მილის აზრით თვისუფლება გაცილებით მეტს ნიშნავს ვიდრე უბრალოდ გარეშე შეზღუდვებისგან თავისუფლებას ის გულისხმობს ადამიანის უანრს განავითაროს და ბოლომდე გამოიყენოს საკუთარი შესაძლებლობები
გონება
ლიბერალურ იდეოლოგიაში თავისუფლების საკითხის გადაწყვეტა მჭიდრო კავშირშია გონებისადმი რწმენასთან, ლიბერალიზმი იყო და დღესაც არის განმანათლებლობის იდეა, რომლის მთავარი თემა იყო კაცთა მოდგმის დახსნა ცრუწმენებისა და უვიცობის მარწუხებიდან, სწორედ რაციონალიზმის დამსახურებით გაძლიერდა რწმენა ინდივიდისა და მისი თავისუფლების შესახებ, გამომდინარე იქიდან რომ ადამიანები რაციონალური მოაზროვნე არსებები არიან, აქვთ უნარი თავად განსაზღვრონ და განახორციელონ საკუთარი ინტერესები, ასევე რაციონალიზმის დამსახურებაა ლიბერალების რწმენა პროგრესისადმი, მათი რწმენით გონების ძალა ადამიანებს მათი სიცოცხლის განკარგვისა და საკუთარი ბედ-იღბლის განსაზღვრის უნარს სძენს, ცოდნის მიღებითა და ცრუწმენებისგან განთავისუფლებით ადამიანებს საკუთარი თავის გაუმჯობესება შეუძლიათ, ხოლო განათლება განსაკუთრებით თანამედროვე ლიბერალთა აზრით თავისთავად უკვე სიკეთეა, ის პიროვნული თვითგანვითარებისა და უფრო ზოგადად ისტორიული და სოციალური პროგრესის მიღწევის აუცილებელი საშუალებაა.საჯაროდ აზრთა გაცვლა-გამოცვლის და კამათის მნიშვნელობის გამოკვეთში გონების დიდი უპირატესობა ისაა რომ ის გვთავაზობს საფუძველს რომელზე დაყრდნობითაც ურთიერთპრეტენზიები და მოთხოვნები შეიძლება შეფასდეს, მეტიც ის მიგვითითებს შედეგზე რომელიც კონფლიქტთა არამშვიდობიან გადაწყვეტას მოსდევს, ესაა ძალადობა, სისხლისღვრა ,სიკვდილი. ლიბერალთა აზრით ომი უკიდურესი არჩევნი უნდა იყოს, ძალადობა არამხოლოდ გონების მარცხს ნისნავს ის აღვივებს წყურვილს, ლტოლვას ძალაუფლებისაკენ ძალაუფლებისავე გულისთვის. ლიბერალები ძალის გამოყენებას უშვეებენ მხოლოდ თავდაცვის მიზნით ან მჩაგვრელთა საპასუხოდ ყველა იმ შემთხვევაში როცა გობე და არგუმენტაცია უშედეგო და უნაყოფო აღმოცნდება.
სამართლიანობა
სამართლიანობა მოარლური განსჯის განსაკუთრებული სახეა,რომელიც თითოეულ ადამიანს უსაზღვრავს რა არის მისთვის ჯეროვანი, სოციალური სამართლიანობა ასახავს საზოგადოებაში მატერიალური გასამრჯელოთა და დახმარებათა განაწილებას, როგორებიცაა ხელფასი, საბინაო საკითხი, ჯანდაცვა, სოციალური დახმარებები და სხვა, სამართლიანობის ლიბერალური თეორია ემყარება სხვადასხვაგვარი თანასწორობის რწმენას პირველ რიგში ესაა ადამიანების თანასწორუფლებიანობა იმ გაგებით რომ ზნეობრივად თიტოეული ღირებულია თანაბრად და მეორე ფუძემდებლურად თანასწორობა ფორმალურ თანასწორობას გულისხმობს ანუ რწმენას რომ ინდივიდებს საზოგადოებაში ერთ ფორმალური სტატუსი უნდა ჰქონდეთ, შესაბამისად ლიბერალები მკაცრად ეწინააღმდეგებიან ნებისმიერი სახის სოციალურ პრივილეგიას თუ უპირატესობას რომლითაც სარგებლობენ ერთნი მეორეთ კი ამის უფლებას უზღუდავს ისეთი ფაქტორები როგორებიცაა სქესი,რასა, კანის ფერი მრწამსი, რელიგია,ან სოდიალური წარმომავლობა, უფლებები ცალკეულ კლასზე თუ პიროვნებაზე არ უნდა ვრცელდებოდეს მაგ: მამაკაცებზე, თეთრკანიანებზე, ქრისტიანებზე მდიდრებზე და ა.შ.
თანასწორობაში ლიბერალები ასევე გულისხმობენ თანაბარ შესაძლებლობას ანუ ყველა საზოგადოებაში ადამიანს აღზევების და დაცემის ერთნაირი შესაძლებლობა უნდა ჰქონდეს, ლიბერალთა აზრით ღირსება უნარი და მუშაობის სურვილი უნდა ფასდებოდეს- დაფასება მათი აზრით მართლაც უმნიშვნელოვანესია რადგან ადამიანთა პოტენციალის რეალიზებას და თანდაყოლილი ნიჭის განვითარებას წახალისება შწირდება. მათ თანასწორობა ასე ესმი: განსხვავებული უნარისა და ნიწის განვითარებისთვის ინდივიდებს თანაბარი შესაძლებლობა უნდა ჰქონდეთ ამას კი მერიტოკრატიის (ნიჭის უზენაესობის) რწმენამდე მივყავართ, რომელშიც საზოგადოება და ადამიანები არა სოციალური სტატუსის,სქესის , კანის ფერის ან რელიგიის მიხედვით ფასდებიან არამედ მათი ნიჭისა და მუშაობის სურვილის მიხედვით, ასეთი საზოგადოება კი სოციალურად სამართლიანია.
შემწყნარებლობა და პლურალიზმი
ლიბერალურ სოციალურ მორალს განსაკუთრებით ახასიათებს მზაობა აღიაროს მორალური, კულტურული და პოლიტიკური მრავალფეროვნება, მართლაც პლურალიზმი ანუ ნაირგვარობა შეიძლება ითქვას ჩაფესვებულია ინდივიდუალიზმის პრინციპში რაც შეეხება შემწყნარებლობას ეს ნიშნავს მოითმინო, აიტანო რომ სხვამ შენგან განსხვავებულად იფიქროს ილაპარაკოს და იმოქმედოს, შემწყნარებლობა უნდა ვრცელდებოდეს ყველაფერზე რაც შეიძლება განვიხილოთ როგორც პირადი რელიგიის მსგავსად, პირადულია ზნეობრივი საკითხები,რომლებზეც მხოლოდ მოცემული ინდივიდი უნდა აგებდეს პასუხს, ამგვარად ტოლერანტობა ნეგატიური თავისუფლების გარანტი არის. შემწყნარებლობისა და მრავალფეროვნებისადმი ლიბერალთა კეთილდღეობა ასევე უკავშირდება გაწონასწორებული საზოგადოების რწმენას, საზოგადოებისა რომელიც ძირეულ კონფლიქტს შუაზე არ გაუხლეჩია, მიუხედავად იმიას რომ ინდივიდებს და სოციალურ ჯგუფებს სრულად განსხვავებული ინტერესები ამოძრავებთ, ლიბერალებს სწამთ რომ ამ დაპირისპირებულ ინტერესებს შორის უფრო ღრმა ჰარმონიაა თუ წონასწორობა არსებობს.
Thursday, April 5, 2012
ფაშიზმი
ტერმინი ფაშიზმი იტალიური სიტყვიდან ფაშეს მომდინარეობს და ნიშნავს "წნელის შეკვრას"
რომლიდანაც გამოშვერილია ნაჯახი, ამ ტერმინმა იდეოლოგიური მნიშვნელობა შეიძინა პირველი
მსოფლიო ომის დამთავრების შემდეგ, ტუ ლიბერალიზმი, კონსერვატიზმი და სოციალიზმი მეცხრამეტე
საუკუნის იდეოლოგიებია ფაშიზმი მეოცე საუკუნის პირმშოა შეიძლება ითქვას ორ მსოფლიო ომს
შორის პერიოდისა. ფასიზმი არ უნდა გავაიგივოთ უბრალო რეპრესიებთან, ის არის ჯანყი
თანამედროვეობის,განმანათლებლობის იდეების,ღირებულებების და მათ მიერ
წარმოქმნილი პოლიტიკური შეხედულებების წინააღმდეგ,მიუხედავად იმისა რომ ფაშიზმის
უმთავრესი იდეებისა და დოქტრინების საფუძველი შეიძლება მე-19 საუკუნეში ვიპოვოთ
ამ იდეებს ბიძგი მისცა პირველ მსოფლიო ომმა და მისმა შედეგებმა, ამასთან დემოკრატიის
კრახმა ევროპის უმეტეს ნაწილში სადაც ის ჩანაცვლებულ იქნა ავტორიტარული ან ფაშისტური რეჟიმებით
გამომდინარე იქიდან რომ დემოკრატიული მტავრობები სუსტი და არასტაბილური აღმოჩნდა
ეკონომიკური და პოლიტიკური კრიზისების პირისპირ მეტად მიმზიდველი გახდა პიროვნულად
ძლიერი ლიდერის გამოჩენა, და კიდევ ერთი პირველმა მსოფლიო ომმა დატოვა იმედგაცრუებული
ნაციონალიზმისა და შურისძიების მწარე მემკვიდრეობა, იმედგაცრუება განსაკუთრებით იგრძნობოდა
დამარცხებულ გერმანიაში, იტალიაში და იაპონიაში.
ფაშისტები არ არიან მოწოდებული იდეებისა და თეორიებისთვის, არამედ ისინი იყენებდნენ
ამ დოქტრინებს პოლიტიკური აქტივობისათვის ისინი ყურადღებას ამახვილებენ ქმედებაზე და
არა იდეებზე სულზე და არა ინტელექტზე.როგორც უკვე ითქვა ფაშიზმი
იკვებებოდა მე-19 საუკუნის იდეებით და თეორიებით, მათ შორის ერთ-ერთი ასეთი თეორია იყო
ანტირაციონალიზმი, ამ თეორიამ ფაშიზმს განმანათლებლობის მოწინააღმდეგე აზროვნების ყველაზე
რადიკალური და უკიდურესი ფორმები შესძინა,მიანიჭა ანტიინტელექტუალური ხასიათი, აბსტრაქტული
აზროვნების მიმართ ზიზღი, ფაშიზმი აქცენტირებული იყო სულზე ემოციებსა და ინსტიქტებზე
ჰიტლერი და მუსოლინი ფაქტობრივად პროპაგანდისტები იყვნენ რადგან მათ იდეები და თეორიები იმის
გამო აინტერესებდათ რომ მათ შესწევდათ ძალა მასებზე გავლენა მოეხდინათ, გამოეწვიათ ემოციური
რეაქცია და მასები აღეძრათ სამოქმედოდ.
ფაშიზმზე გავლენა იქონია ასევე სოციალურ-დარვინიზზმა, დარვინის ევოლუციის თეორია
რომელიც სპენსერმა საზოგადოებას მოარგო, ამ თეორიის მიხედვით ბრძოლა ცხოვრების ბუნებრივი და
გარდაუვალ პირობად მიიჩნევენ, მხოლოდ კონკურენცია და კონფლიქტი იძლევა პროგრესის გარანტს და
უზრუნველყოფს ძლიერებისა და მოხერხებულების კეთილდღეობას, ხოლო სუსტები უნდა დამარცხდნენ.
ჰიტლერი ომს მთელი არსებობის უცვლელ კანონს უწოდებს ფაშიზმი კი ომს თავისთავად სიკეთედ
მიიჩნევს, ფაშისტებისთვის სისუსტე ზიზღს იწვევს ისინი უნდა შეეწირონ საერთო კეთილდღეობას
სისუსტე და ნაკლი არ უნდა ავიტანოთ სუსტები უნდა განადგურდნენ ქადაგებს ფაშიზმი,ასე რომ
განადგურება პოზიტიურად აღიქმება. ფაშიზმი უარყოფს თანასწორობას, ის არის ელიტისტური და
პატრიარქალური მისი იდეები ეყრდნობა რწმენას რომ აბსოლიტური ლიდერობა ბუნებრივი და სასურველია
მათ სჯერათ რომ საზოგადოება შედგება სამი ტიპის ადამიანებისგან პირველი ყოვლისმომცველი
ლიდერი რომლის ძალაუფლება უზენაესია, მეორე ეს არის მეომარები რომლებიც არიან ერთგულნი და
თავგანწირულნი სამშობლოსათვის, და მესამე მასები რომლებიც სუსტები ინერტულები და უცოდინარები
არიან და რომელთა ბედიც უპირობო მორჩილებაა.ლიდერობის მიმართ დიდი ზეგავლენა მოახდინა ნიცშეს
იდეამ ზეკაცი შესახებ, ნიცშეს ძირითადი იდეები ჩამოყალიბებულია "ესე იტყოდა ზარატუსტრა"-ში
სადაც ფილოსოფოსი აკრიტიკებს თავის ეპოქას, თავის თანამედროვეობას იმ სასტიკ გარყვნილ, ბოროტებით,
შურით,ძალადობით თვალთმაქცობით,მზაკვრობით სავსე დროს როცა ადამიანებმა დაკარგეს თავიანთი პირველი
ნიშანი- ადამიანობა მათ დაივიწყეს ყოველივე მათ შორის უმთავრესი დაივიწყეს "ღმერთი", უფრო მეტიც
ადამიანებმა ღმერთი მოკლეს ის მათდამი სიბრალულმა მოკლა ამბობს ნიცშე სწორედ ასეთ დროს ნიცშე
ცდილობს მოძებნოს გამოსავალი არსებობისათვის იმ სამყაროში სადაც არ არ ის ღმერთი სწორედ ასეთ დროს
შემოაქვს ცნება "ზეკაცი" ესაა ადამიანი ოღონდ არა ის ადამიანი რომელიც აქამდე არსებობდა ესაა ნიჭიერებით
პატიოსნებით, ყოველგვარი სიკეთით და ქველობით დაჯილდობული არსება რომელიც უნდა წაუძღვეს ადამიანებს
მომავალი ცხოვრებისაკენ,ამრიგად პრინციპი რომ ყოველგვარი ძალაუფლება ლიდერისგან მომდინარეობს ფაშისტური
სახელწიფოს ძირითად პრინციპად იქცა.
ფაშიზმი ასევე ეყრდნობა შოვინისტური და ექსპანსიური ნაციონალიზმის უკიდურეს ფორმას,
ეს თეორიები ერებს არათანასწორ და დამოკიდებულ ერთობებად მიიჩნევს,არამედ კონკურენტებად დომინანტობისთვის
ბრძოლაში, ფასისტური ნაციონალიზმი ქადაგებდა ერთი ერის უპირატესობას სხვა ერებზე ეს ასახული იყო არაინიზმის
იდეით, რწმენით რომ გერმანელი ხალხი მმართველ რასას წარმოადგენს, ფაშიზმი ცდილობს არა უბრალოდ
ხელი შეუწყოს პატრიოტიზმს, სამშობლოს სიყვარულს, ის ცდილობს ნაციონალური იდენტურობის გამძაფრებული
და მილიტარისტული გრძნობის დამკვიდრებას, მართლაც მისი მიმზიდველობა ეროვნული სიდიადის მიღწევის
დაპირებით იყო გამოწვეული.
კიდევ ერთი მთავარი იდეა რაც ფაშიზმში იყო ეს არის ებრაელების დევნა იგივე ანტისემიტიზმი ჰიტლერმა
ხელისუფლების გამყარებისთანავე დაიწყო ებრაელების განდევნა საზოგადოებრივი, პოლიტიკური, ეკონომიკური და სხვა
სფეროებიდან,ის იყო შეპყრობილი იმ იდეით რომ ებრაელბის არსებობა ხელს უშლიდა გერმანელი ერის არსებობას ისტორია
იყო ებრაელების და გერმანელების კონფლიქტი ან გერმანია გაიმარჯვებდა ან დამარცხდებოდა მათ შორის კონფრონტაცია
შეუძლებელი იყო, ჰიტლერი გერმანიის ყველა უბედურებას ებრაელებს აბრალებდა ისინი იყვენენ დამნაშავენი პირველი მსოფლიო
ომის შემდეგ მათ სამარცხვინო ხელშეკრულებაზე ხელის მოწერაში და გერმანელების დამცირებაში , ისინი იყვენენ ეკონომიკური
კრიზისების შიმშილის გაჭირვების და ყველა უბედურების სათავეები ჰიტლერს თითქმის ყველგან ისინი ელანდებოდა
ასე რომ ისინი უნდა განადგურებულიყვნენ, რასაც საბოლოოდ მოჰყვა ჰოლოკოსტი რის შედეგადაც დაახლოებით 6 მილიონი ებრაელი
ამოხოცა გაზის ბანაკებში
ამრიგად ფაშიზმში ესაა მკაცრი რადიკალური მებრძოლი იდეოლოგია დაფუძნებული ლიდერობაზე
ესაა უსაზღვრო დიქტატურა სადაც გამოიყოფა შემდეგი მთავარი დებულებები:
სახელმწიოფოს თაყვანისცემა
შოვინისტური ნაციონალიზმი
ვოლუნტარიზმი
ერის სიდიადე
ორგანული ერთობა
პრაგმატული ანტისემიტიზმი
კოლონიური ექსპანსია
რომლიდანაც გამოშვერილია ნაჯახი, ამ ტერმინმა იდეოლოგიური მნიშვნელობა შეიძინა პირველი
მსოფლიო ომის დამთავრების შემდეგ, ტუ ლიბერალიზმი, კონსერვატიზმი და სოციალიზმი მეცხრამეტე
საუკუნის იდეოლოგიებია ფაშიზმი მეოცე საუკუნის პირმშოა შეიძლება ითქვას ორ მსოფლიო ომს
შორის პერიოდისა. ფასიზმი არ უნდა გავაიგივოთ უბრალო რეპრესიებთან, ის არის ჯანყი
თანამედროვეობის,განმანათლებლობის იდეების,ღირებულებების და მათ მიერ
წარმოქმნილი პოლიტიკური შეხედულებების წინააღმდეგ,მიუხედავად იმისა რომ ფაშიზმის
უმთავრესი იდეებისა და დოქტრინების საფუძველი შეიძლება მე-19 საუკუნეში ვიპოვოთ
ამ იდეებს ბიძგი მისცა პირველ მსოფლიო ომმა და მისმა შედეგებმა, ამასთან დემოკრატიის
კრახმა ევროპის უმეტეს ნაწილში სადაც ის ჩანაცვლებულ იქნა ავტორიტარული ან ფაშისტური რეჟიმებით
გამომდინარე იქიდან რომ დემოკრატიული მტავრობები სუსტი და არასტაბილური აღმოჩნდა
ეკონომიკური და პოლიტიკური კრიზისების პირისპირ მეტად მიმზიდველი გახდა პიროვნულად
ძლიერი ლიდერის გამოჩენა, და კიდევ ერთი პირველმა მსოფლიო ომმა დატოვა იმედგაცრუებული
ნაციონალიზმისა და შურისძიების მწარე მემკვიდრეობა, იმედგაცრუება განსაკუთრებით იგრძნობოდა
დამარცხებულ გერმანიაში, იტალიაში და იაპონიაში.
ფაშისტები არ არიან მოწოდებული იდეებისა და თეორიებისთვის, არამედ ისინი იყენებდნენ
ამ დოქტრინებს პოლიტიკური აქტივობისათვის ისინი ყურადღებას ამახვილებენ ქმედებაზე და
არა იდეებზე სულზე და არა ინტელექტზე.როგორც უკვე ითქვა ფაშიზმი
იკვებებოდა მე-19 საუკუნის იდეებით და თეორიებით, მათ შორის ერთ-ერთი ასეთი თეორია იყო
ანტირაციონალიზმი, ამ თეორიამ ფაშიზმს განმანათლებლობის მოწინააღმდეგე აზროვნების ყველაზე
რადიკალური და უკიდურესი ფორმები შესძინა,მიანიჭა ანტიინტელექტუალური ხასიათი, აბსტრაქტული
აზროვნების მიმართ ზიზღი, ფაშიზმი აქცენტირებული იყო სულზე ემოციებსა და ინსტიქტებზე
ჰიტლერი და მუსოლინი ფაქტობრივად პროპაგანდისტები იყვნენ რადგან მათ იდეები და თეორიები იმის
გამო აინტერესებდათ რომ მათ შესწევდათ ძალა მასებზე გავლენა მოეხდინათ, გამოეწვიათ ემოციური
რეაქცია და მასები აღეძრათ სამოქმედოდ.
ფაშიზმზე გავლენა იქონია ასევე სოციალურ-დარვინიზზმა, დარვინის ევოლუციის თეორია
რომელიც სპენსერმა საზოგადოებას მოარგო, ამ თეორიის მიხედვით ბრძოლა ცხოვრების ბუნებრივი და
გარდაუვალ პირობად მიიჩნევენ, მხოლოდ კონკურენცია და კონფლიქტი იძლევა პროგრესის გარანტს და
უზრუნველყოფს ძლიერებისა და მოხერხებულების კეთილდღეობას, ხოლო სუსტები უნდა დამარცხდნენ.
ჰიტლერი ომს მთელი არსებობის უცვლელ კანონს უწოდებს ფაშიზმი კი ომს თავისთავად სიკეთედ
მიიჩნევს, ფაშისტებისთვის სისუსტე ზიზღს იწვევს ისინი უნდა შეეწირონ საერთო კეთილდღეობას
სისუსტე და ნაკლი არ უნდა ავიტანოთ სუსტები უნდა განადგურდნენ ქადაგებს ფაშიზმი,ასე რომ
განადგურება პოზიტიურად აღიქმება. ფაშიზმი უარყოფს თანასწორობას, ის არის ელიტისტური და
პატრიარქალური მისი იდეები ეყრდნობა რწმენას რომ აბსოლიტური ლიდერობა ბუნებრივი და სასურველია
მათ სჯერათ რომ საზოგადოება შედგება სამი ტიპის ადამიანებისგან პირველი ყოვლისმომცველი
ლიდერი რომლის ძალაუფლება უზენაესია, მეორე ეს არის მეომარები რომლებიც არიან ერთგულნი და
თავგანწირულნი სამშობლოსათვის, და მესამე მასები რომლებიც სუსტები ინერტულები და უცოდინარები
არიან და რომელთა ბედიც უპირობო მორჩილებაა.ლიდერობის მიმართ დიდი ზეგავლენა მოახდინა ნიცშეს
იდეამ ზეკაცი შესახებ, ნიცშეს ძირითადი იდეები ჩამოყალიბებულია "ესე იტყოდა ზარატუსტრა"-ში
სადაც ფილოსოფოსი აკრიტიკებს თავის ეპოქას, თავის თანამედროვეობას იმ სასტიკ გარყვნილ, ბოროტებით,
შურით,ძალადობით თვალთმაქცობით,მზაკვრობით სავსე დროს როცა ადამიანებმა დაკარგეს თავიანთი პირველი
ნიშანი- ადამიანობა მათ დაივიწყეს ყოველივე მათ შორის უმთავრესი დაივიწყეს "ღმერთი", უფრო მეტიც
ადამიანებმა ღმერთი მოკლეს ის მათდამი სიბრალულმა მოკლა ამბობს ნიცშე სწორედ ასეთ დროს ნიცშე
ცდილობს მოძებნოს გამოსავალი არსებობისათვის იმ სამყაროში სადაც არ არ ის ღმერთი სწორედ ასეთ დროს
შემოაქვს ცნება "ზეკაცი" ესაა ადამიანი ოღონდ არა ის ადამიანი რომელიც აქამდე არსებობდა ესაა ნიჭიერებით
პატიოსნებით, ყოველგვარი სიკეთით და ქველობით დაჯილდობული არსება რომელიც უნდა წაუძღვეს ადამიანებს
მომავალი ცხოვრებისაკენ,ამრიგად პრინციპი რომ ყოველგვარი ძალაუფლება ლიდერისგან მომდინარეობს ფაშისტური
სახელწიფოს ძირითად პრინციპად იქცა.
ფაშიზმი ასევე ეყრდნობა შოვინისტური და ექსპანსიური ნაციონალიზმის უკიდურეს ფორმას,
ეს თეორიები ერებს არათანასწორ და დამოკიდებულ ერთობებად მიიჩნევს,არამედ კონკურენტებად დომინანტობისთვის
ბრძოლაში, ფასისტური ნაციონალიზმი ქადაგებდა ერთი ერის უპირატესობას სხვა ერებზე ეს ასახული იყო არაინიზმის
იდეით, რწმენით რომ გერმანელი ხალხი მმართველ რასას წარმოადგენს, ფაშიზმი ცდილობს არა უბრალოდ
ხელი შეუწყოს პატრიოტიზმს, სამშობლოს სიყვარულს, ის ცდილობს ნაციონალური იდენტურობის გამძაფრებული
და მილიტარისტული გრძნობის დამკვიდრებას, მართლაც მისი მიმზიდველობა ეროვნული სიდიადის მიღწევის
დაპირებით იყო გამოწვეული.
კიდევ ერთი მთავარი იდეა რაც ფაშიზმში იყო ეს არის ებრაელების დევნა იგივე ანტისემიტიზმი ჰიტლერმა
ხელისუფლების გამყარებისთანავე დაიწყო ებრაელების განდევნა საზოგადოებრივი, პოლიტიკური, ეკონომიკური და სხვა
სფეროებიდან,ის იყო შეპყრობილი იმ იდეით რომ ებრაელბის არსებობა ხელს უშლიდა გერმანელი ერის არსებობას ისტორია
იყო ებრაელების და გერმანელების კონფლიქტი ან გერმანია გაიმარჯვებდა ან დამარცხდებოდა მათ შორის კონფრონტაცია
შეუძლებელი იყო, ჰიტლერი გერმანიის ყველა უბედურებას ებრაელებს აბრალებდა ისინი იყვენენ დამნაშავენი პირველი მსოფლიო
ომის შემდეგ მათ სამარცხვინო ხელშეკრულებაზე ხელის მოწერაში და გერმანელების დამცირებაში , ისინი იყვენენ ეკონომიკური
კრიზისების შიმშილის გაჭირვების და ყველა უბედურების სათავეები ჰიტლერს თითქმის ყველგან ისინი ელანდებოდა
ასე რომ ისინი უნდა განადგურებულიყვნენ, რასაც საბოლოოდ მოჰყვა ჰოლოკოსტი რის შედეგადაც დაახლოებით 6 მილიონი ებრაელი
ამოხოცა გაზის ბანაკებში
ამრიგად ფაშიზმში ესაა მკაცრი რადიკალური მებრძოლი იდეოლოგია დაფუძნებული ლიდერობაზე
ესაა უსაზღვრო დიქტატურა სადაც გამოიყოფა შემდეგი მთავარი დებულებები:
სახელმწიოფოს თაყვანისცემა
შოვინისტური ნაციონალიზმი
ვოლუნტარიზმი
ერის სიდიადე
ორგანული ერთობა
პრაგმატული ანტისემიტიზმი
კოლონიური ექსპანსია
Wednesday, April 4, 2012
პიერ ბურდიე პოლიტიკის ველზე
პიერ ბურდიე პოლიტიკის ველზე
ეპოქაში, რომელიც ბევრმა უკვე ინფორმაციულად, ბევრმა კი კონკრეტულად
სატელევიზიო ეპოქად მონათლა, პოლიტიკაც ახალ თვისებებს იძენს; მას
უწევს მოქმედება ახალ სიბრტყეში, სადაც თავად გვევლინება ერთდროულად
როგორც დეტერმინატორის, ასევე დეტერმინირებულის როლში. დღეს უკვე
საუბარია ავტონომიურ პოლიტიკურ ველზე, რომელზეც ყველაზე დიდ
გავლენას მასობრივი კომუნიკაციის საშუალებები ახდენენ. ამ
თვალსაზრისით, საინტერესოა პიერ ბურდიეს ხედვა პოლიტიკის ველზე და ამ
უკანასკნელის მიმართებაზე ჟურნალისტიკის ველთან.
ველის ცნება ფრანგი სოციოლოგის პიერ ბურდიეს სოციოანალიზის ერთ-
ერთი ძირითადი კატეგორიაა. არ არსებობს ველის ცალმხრივი და
ერთმნიშვნელოვანი განმარტება. “ველი _ ეს არის ძალთა ადგილსამყოფელი,
მეტ-ნაკლებად დამოუკიდებელი სივრცე, სტრუქტურირებული
ოპოზიციებით...”; ეს არის განსაკუთრებული სივრცე, სადაც ადგილი აქვს
სრულიად მრავალფეროვან ბრძოლას. “ველი არის ძალთა კონცენტრაციის
ადგილი, რომლის ფარგლებშიც აგენტები ფლობენ გარკვეულ პოზიციებს, რაც
სტატისტიკურად განსაზღვრავს მათ შეხედულებას ამ ველზე და მათ
პრაქტიკებზე, რომლებიც ორიენტირებულია იმ ძალთა ურთიერთობის
სტრუქტურის შენარჩუნებაზე ან შეცვლაზე, რომლებიც ქმნიან ამ ველს”.
ნებისმიერ ველს ჰყავს აგენტი. აგენტები, იმყოფებიან რა გარკვეული ველის
ფარგლებში, რეაგირებენ ძალთა გადანაწილებაზე, სტრუქტურებზე, ახდენენ
მათ კონსტრუირებას, და მიუხედავად იმისა, რომ განიცდიან გარკვეულ
ზეწოლას, მათ მაინც აქვთ უნარი ზემოქმედება მოახდინონ ველზე; ისინი
მოქმედებენ ველში წინასწარ დადგენილი წესების შესაბამისად, მაგრამ,
იმავდროულად, გააჩნიათ თავისუფლების გარკვეული ხარისხი.
სოციალური სივრცე იმგვარად არის კონსტრუირებული, რომ აგენტები,
რომელთაც აქვთ მსგავსი პირობები, ექვემდებარებიან მსგავს გარემოებებს და
აქვთ შანსი დაეუფლონ მსგავს დისპოზიციებს, შესაბამისად, აწარმოონ მსგავსი
პრაქტიკები. დისპოზიციები, რომელთაც ადამიანი იძენს კონკრეტული
პოზიციის დაკავებისას, გულისხმობს ამ პოზიციასთან შეგუებას; ეს
უკანასკნელი გულისხმობს საკუთარი ადგილის შეგრძნებას, როდესაც გრძნობ
სხვების ადგილსაც და საკუთარი ადგილის დაკავებასთან ერთად სხვებს
კონკრეტულ დისტანციაზე ტოვებ.
იმას, რაც აწარმოებს პრაქტიკებს, რომელთა აღქმაც იმ აგენტებს შეუძლიათ,
რომლებიც სამყაროს გასაგებად აუცილებელ კოდს, სქემებს ფლობენ,
ბურდიესთან ჰაბიტუსი ეწოდება. ჰაბიტუსი გულისხმობს არა მხოლოდ
საკუთარი ადგილის შეგრძნებას (sense of one’s place), არამედ სხვების ადგილის
შეგრძნებასაც (sense of other’s place). სწორედ ჰაბიტუსის წყალობით, ჩვენ
ვიღებთ სოციალურ სამყაროს, რომელიც გვეჩვენება როგორც ცხადი, უტყუარი.
სოციალური სივცე წარმოადგენს აგენტთა თავმოყრის ადგილს, რომელთაც
განსხვავებული, მაგრამ სისტემატურად ურთიერთდაკავშირებული თვისებები
აქვთ. ეს არის ერთგვარი სიმბოლური სისტემა, სხვადასხვა სტატუსის მქონე
აგენტების, სოციალური ჯგუფების ცხოვრების სივრცე, სადაც თითოეულ
მათგანს საკუთარი სტილი აქვს.
ველი არის ძალთა ურთიერთობა და ბრძოლის სივრცე, სადაც ბრძოლა და
ძალთა გადანაწილება ხორციელდება ამ ძალთა ტრანსფორმაციისთვის. ველის
შიგნით ადგილი აქვს კონკურენციას და ბრძოლას იმის ლეგიტიმირებისათვის,
რისთვისაც მიმდინარეობს ბრძოლა ამ კონკრეტულ ველში. ველს ახასიათებს
თამაშის და სპეციფიკური ინტერესების განსაზღვრა, რომლებიც არ დაიყვანება
სხვა ველისთვის მახასიათებელ თამაშსა და ინტერესებზე.
ველის სტრუქტურა გულისხმობს ბრძოლაში ჩართულ აგენტებს ან
ინსტიტუტებს შორის ძალთა თანაფარდობას, ან სპეციფიკური კაპიტალის
განაწილებას, რაც განსაზღვრავს ბრძოლისთვის საჭირო სტრატეგიას. ეს
სტრუქტურა მუდამ ჩართულია ბრძოლაში. ბრძოლის ადგილია ველი,
რომელშიც მთავარია მონოპოლია ლეგიტიმურ ძალადობაზე, რომელიც ამ
კონკრეტული ველის განმასხვავებელ თვისებას წარმოადგენს. საბოლოო
ჯამში, ბრძოლა წარმოებს სპეციფიკური კაპიტალისთვის.
სპეციფიკურ კაპიტალზე საუბარი ნიშნავს იმის აღიარებას, რომ კაპიტალს
ღირებულება აქვს კონკრეტულ ველთან მიმართებაში, კონკრეტული ველის
ფარგლებში, როგორც კი კაპიტალი გადადის სხვა ველის ფარგლებში,
კაპიტალი სხვა ტიპად გარდაიქმნება.
ისინი, ვინც ახდენენ სპეციფიკური კაპიტალის მონოპოლიზირებას,
ორიენტირებულნი არიან შენარჩუნების სტრატეგიაზე – სტრაგეტიაზე,
რომელიც ისწრაფვის ორთოდოქსიის შენარჩუნებისკენ. მფლობელები კი,
რომლებიც ნაკლებ კაპიტალს ფლობენ და ძირითადად არიან დამწყებნი,
ორიენტირებულნი არიან ნგრევის, ანუ ერესის სტრატეგიაზე. სწორედ ერესი
აიძულებს დომინანტებს დაარღვიონ სიჩუმე და დაიცვან ორთოდოქსია.
ველის ნაკლებად შესამჩნევი, მაგრამ მნიშვნელოვანი თვისებაა ისიც, რომ
ველში ჩართული ყველა ინდივიდს აერთიანებს ფუნდამენტურ ინტერესთა
საერთო კრებული, რომლებიც (ინტერესები) თავად ველის არსებობასთან არის
დაკავშირებული. ბრძოლას ველში მუდმივად აქვს ადგილი, რამდენადაც
ყველა, ვინც ბრძოლაშია ჩართული ხელს უწყობს ბრძოლის კვლავწარმოებას,
და ასევე ხელს უწყობს თამაშის ღირებულების რწმენის გაჩენას. დამწყები
ველში შესვლის უფლების მოსაპოვებლად კონკრეტულ საფასურს იხდიან –
ისინი აღიარებენ თავისთავად თამაშის ღირებულებას და ველის
ფუნქციონირების პრინციპების პრაქტიკულ ცოდნას იძენენ.
პოლიტიკური ველი შეიძლება განხილულ იქნას მოთხოვნისა და მიწოდების
ლოგიკაში; “პოლიტიკური ველი არის ადგილი, სადაც აგენტებს შორის
კონკურენტულ ბრძოლაში იბადება პოლიტიკური პროდუქტი - პრობლემა,
პროგრამა, ანალიზი, კომენტარი, კონცეფცია, მოვლენა, რომელთანაგანც
ჩვეულებრივმა მოქალაქემ, ანუ “მომხმარებელმა” უნდა გააკეთოს არჩევანი”.
პროდუქტი, რომელსაც პოლიტიკური ველი გვთავაზობს, არის სოციალური
სამყაროს გამოხატვისა და აღქმის ინსტრუმენტი. მოსახლეობაში აზრთა
გადანაწილება კონკრეტული ჯგუფების მიერ ამ ინსტრუმენტების ფლობასა და
მათთდამი ხელმისაწვდომობაზეა დამოკიდებული. პოლიტიკური ველი არის
ერთგვარი ცენზორი, რომელიც ადგენს, რა შეიძლება იყოს გამოხატული და რა
არა; ამას კი, თავის მხრივ, განსაზღვრავს კონკრეტული ჯგუფის ინტერესი. აქ
მუშაობს შედეგი პრინციპი – რომ არ არსებობდეს ჭადრაკის თამაშის ტექნიკა,
არც მისი თამაშის განზრახვა იარსებებდა.
აღქმისა და გამოხატვის პოლიტიკურად მოქმედი და ლეგიტიმური ფორმების
წარმოება არის პროფესიონალთა მონოპოლიის სფერო. სწორედ მცირე რიცხვი
პროფესიონალებისა და დიდი რიცხვი მომხმარებლებისა, რომლებიც არ არიან
კომპეტენტურნი პოლიტიკაში და ამის გამო ახდენენ საკუთარი უფლებების
დელეგირებას მონოპოლისტ პროფესიონალებისთვის, აქცევს პოლიტიკის
ბაზარს ერთ-ერთ ყველაზე თავისუფალ ბაზრად.
პოლიტიკაში წარმატების მიღწევა სპეციფიკურ კომპეტენტურობაზეა
დამოკიდებული, რაც იმას ნიშნავს, რომ პოლიტიკოსის ჰაბიტუსმა უნდა
გაიაროს სპეციალური მომზადება. ეს უკანასკნელი გულისხმობს სპეციალურ
თეორიულ ცოდნას და შესაბამის გამოცდილებას. პოლიტიკის ველში თამაში
ისეა აწყობილი, რომ პოლიტიკოსი უნდა იყოს პრაქტიკოსი, ქონდეს თამაშის
შეგრძნება, მისმა “პრაქტიკულმა უნარმა” უნდა შეაძლებინოს მას
მოწინააღმდეგის შემდეგი ნაბიჯების გათვლა. იგივე უნარის გამო, თავად
პოლიტიკოსის სამომავლო პოზიციების გათვლაც არის შესაძლებელი, თუმცა
ამ თამაშში ყველაზე მთავარი ის არის, რომ პოლიტიკოსი უნდა იყოს მზად
აწარმოოს კომპეტენტური, სერიოზული, საიმედო და სტაბილური თამაშის.
სწორედ ეს ერთგულება თავად თამაშისადმი არის პოლიტიკური თამაშის
აბსოლუტური მოთხოვნა, ინვესტირება თამაშში, რაც არის როგორც შედეგი,
ასევე პირობა თამაშის ფუნქციონირებისა. რა არის უფრო ღირებული – თავად
თამაშში მონაწილეობა თუ პრივილეგიები, კონკრეტული მატერიალური
მოგება, რომელსაც იღებ ამ თამაშით, რთული გასარკვევია. თავად თამაშში
მონაწილეობა შეიძლება მონაწილეების მიერ აღიქმებოდეს უკვე როგორც
ღირებულება. თუმცა, გარკვეული დასკვნების გაკეთება შეიძლება მაშინ,
როდესაც თამაშს ექმნება საფრთხე. ბრძოლა პროფესიონალებს შორის არის ბრძოლა სოციალური სამყაროს
შენარჩუნებისა ან ტრანსფორმაციისთვის სოციალური სამყაროს შესახებ
ხედვის შეცვლის ან შენერჩუნების გზით. ბრძოლისთვის საჭირო სოციალური
პირობები უნდა ვეძებოთ სპეციფიკურ ლოგიკაში, რომლის მიხედვითაც ხდება
პოლიტიკური თამაშის ორგანიზება. პოლიტიკურ თამაშში ადგილი აქვს ერთი
მხრივ, სოციალური სამყაროს ლეგიტიმური დანაწილების პრინციპის შექმნასა
და გავრცელებას და, შესაბამისად, ჯგუფების მობილიზაციას; და მეორე მხრივ,
ხელისუფლების ობიექტივირებული ინსტრუმენტების გამოყენების
მონოპოლიას. დემოკრატიულ სახელმწიოფოებში ამ ბრძოლის აგენტებად
გვევლინებიან პარტიები, ანუ საბრძოლო ორგანიზაციები, რომლებიც
აწარმოებენ სამოქალაქო ომის სუმბლიმირებულ ფორმას. ისინი
მაქსიმალურად ცდილობენ გაზარდონ საკუთარი წევრების რიცხვი. ერთი
მხრივ, პარტიები ცდილობენ საკუთარი ხედვა სამყაროსი თავს მოახვიონ
მოქალაქეთა მაქსიმალურ რაოდენობას, მეორე მხრივ კი, ცდილობენ
კონკრეტული პოსტების დაკავებას, რაც უზრუნველყოფს ძალაუფლების
გავრცელებას.
ამდენად, სოციალურ სამყაროზე იდეების წარმოება ყოველთვის
ექვემდებარება ძალაუფლების მოპოვების ლოგიკას. პოლიტიკოსები არ
ემსახურებიან მხოლოდ საკუთარი მომხრეების ინტერესებს, მეტიც ისინი,
გულის სიღრმეში, სწორედ საკუთარი ინტერესებისთვის იბრძვიან. ისინი
სხვების ინტერესებს იმდენად ემსახურებიან, რამდენადაც სხვების ინტერესები
ემთხვევა მათ საკუთარ ინტერესებს. პოლიტიკოსთა ნებისმიერი საჯარო
გამოსვლა ორმაგად დეტერმინირებულია, რადგანაც პოლიტიკური ველი
მოითხოვს შესაბამისობაში ყოფნას არა მხოლოდ ველის შიდა ლოგიკასთან,
არამედ სხვა ველების ლოგიკასთანაც.
ველი შეიძლება განისაზღვროს როგორც სხვადასხვა დონის განსხვავებულ
გადახრათა სისტემა და ყველაფერი მასში აზრს იძენს განსხვავებათა და
საწინააღმდეგოთა ერთმანეთთან დაპირისპირების და შეჯერების შემდეგ.
მაგალითად, “მემარცხენეთა” არსებობა აზრს კარგავს “მემარჯვენეთა”
არსებობის, მათი პოზიციების დაპირისპირების და სიმბოლური ბრძოლის
გარეშე.
მარტივი “იდეური დინებები” პოლიტიკურ მოძრაობად იქცევა მხოლოდ მაშინ,
როდესაც ეს იდეები აღიარებას პოულობს პროფესონალთა წრის მიღმა.
სტრატეგიები, რომელსაც ველის ლოგიკა თავს ახვევს პროფესონალებს
წარმატებულია მხოლოდ მაშინ, როდესაც ისინი თანხვედრაში მოდის ველის
მიღმა არსებული ჯგუფების სტრატეგიებთან.
განსხვავებით მეცნიერების ველისგან, პოლიტიკის ველში წარმოთქმული
იდეების ძალა არ იზომება მისი ჭეშმარიტებით. პოლიტიკის ველის იდეების
ძალა იზომება იმ ჯგუფის სიძლიერით, რომელიც ამ იდეას აღიარებს.
პოლიტიკაში “ილაპარაკო” ნიშნავს “იმოქმედო”, ანუ დაარწმუნო, რომ
შეგიძლია გააკეთო ის, რაზეც საუბრობ. პოლიტიკოსმა უნდა შეძლოს
მოქალაქეთა დარწმუნება სამყაროს საკუთარი ხედვის უპირატესობაში.
პოლიტიკური სიტყვა ახდენს მისი ავტორის ანგაჟირებას, რადგანაც ის არის
ვალდებულება, რომელიც უნდა შეასრულო და რომელიც ჭეშმარიტად
პოლიტიკურად იქცევა იმდენად, რამდენადაც მას ამბობს პასუხისმგებელი
აგენტი ან ჯგუფი, რომელსაც ძალუძს ჯგუფების ანგაჟირება. დაპირების
უტყუარობა დამოკიდებულია მის რეალობასთან შესაბამისობაზე და
დაპირების წარმომთქმელის ავტორიტეტზე. ამ უკანასკნელს უნდა შეეძლოს
ჯგუფების საკუთარი დაპირების უტყუარობაში დარწმუნება.
პოლიტიკური წინადადებების, დაპირებების, პროგნოზების შემოწმება ან
უარყოფა შეუძლებელია ლოგიკურად. ისინი უტყუარია იმდენად, რამდენადაც
მის წარმომთქმელს შეუძლია გახადოს დაპირება ისტორიულად
სამართლიანად, ანუ მისი ისტორიაში განხორციელება უზრუნვლეყოს.
პოლიტიკური კაპიტალი წარმოადგენს სიმბოლური კაპიტალის ფორმას; ის
არის კრედიტი, რომელიც ეფუძნება რწმენასა და აღიარებას. არსებობს
პოლიტიკური კაპიტალის ორი ძირითადი სახე – პირადი კაპიტალი და
დელეგირებული კაპიტალი. პირადი კაპიტალი არის პოლიტიკური კაპიტალი,
რომლიც პიროვნებამ პოლიტიკურ თამაშებში მონაწილეობით, საკუთარი
წარსული გამოცდილებით დააგროვა. პირადი პოლიტიკური კაპიტალი თავად
პიროვნებასთან ერთად ქრება. განსხვავებით პირადი კაპიტალისგან,დელეგირებული კაპიტალი არის
ფუნქციონერის კაპიტალი, რომელიც ეკუთვნის სტრუქტურას, ინსტიტუციას.
დელეგირებულ კაპიტალს აკონტროლებს თავად ინსტიტუტი.
დელეგირებული კაპიტალის მოპოვება ერთ სპეციფიკურ ლოგიკას
ექვემდებარება. კერძოდ, ინსტიტუირებას, როდესაც პარტია ახდენს
კონკრეტული პირის ოფიციალური კანდიდატურის წარდგენას არჩევნებზე,
რაც მისთვის პოლიტიკური კაპიტალის გადაცემას ნიშნავს.
კანონი, რომელიც აგენტებსა და ინსტიტუციებს შორის ურთიერთობებს
არეგულირებს, ასეთია: ინსტიტუცია ყველაფერს აძლევს მას, ვინც თავად
ინსტიტუციას მისცა ყველაფერი. ანუ, ინსტიტუციისგან დელეგირებული
კაპიტალის მიღების იმედი შეიძლება ჰქონდეს მხოლოდ მას, ვინც თავიდ
დროზე ყველაფერი გაიღო თავად ინსიტუტისთვის.
რაც უფრო მეტად ხდება პოლიტიკური კაპიტალის ინსტიტუციონალიზაცია
კონკრეტული პოსტების სახით, მით უფრო მომგებიანი ხდება აპარატის
წევრად ყოფნა, განსხვავებით კრიზისულ პერიოდში პოლიტიკურ თამაშში
მონაწილეობისა, როდესაც რისკი მაღალია, მოგების შანსი კი ნაკლები,
მაგალითად რევოლუციისას.
პოლიტიკური კაპიტალის ინსტიტუციონალიზაციის ზრდისას ბრძოლა
“ნიჭისთვის” ადგილს უთმობს ბრძოლას “პოსტებისთვის”. მით უფრო
იზრდება აპარატისა და მის მიერ შემოთავაზებული პოსტების ზრდის
ტენდენციები. ეს ტენდენციები ძალიან მნიშვნელოვანია აპარატის
წევრებისთვის. ამ უკანასკნელთათვის მატერიალური და სიმბოლური
ინტერესები უფრო მნიშვნელოვანი ხდება, ვიდრე სწრაფვა მიზნის
მიღწევისკენ, რომელიც საკუთარ მიზნად აპარატმა დაასახელა. ამდენად,
ბუნებრივად იქმნება მდგომარეობა, როდესაც პარტიები მსხვერპლად სწირავენ
საკუთარ პროგრამას ძალაუფლების შენარჩუნებას ან უბრალოდ პოლიტიკურ
ველში არსებობას.
პიერ ბურდიე თვლის, რომ პოლიტიკური ველი არის ერთგვარი მიკროკოსმი
და განმარტავს, რომ სიტყვა მიკროკოსმი მიუთითებს იმაზე, რომ
პოლიტიკური უნივერსუმი ყველა ინსტიტუტთან და პარტიასთან,
ფუნქციონირების წესთან და აგენტთან ერთად, წარმოადგენს ავტონომიურ
სამყაროს, მიკროკოსმოსს, რომელიც სოციალურ მაკროკოსმშია მოთავსებილი;
“პოლიტიკური მიკროკოსმი არის ერთგვარი უნივერსუმი, რომელიც
ჩართულია დიდი უნივერსუმის ფუნქციონირების კანონებში და, მიუხედავად
ამისა, ფლობს შედარებით ავტონომიას ამ უნივერსუმის შიგნით და
ემორჩილება საკუთარ ნომოს-ს, ანუ, საკუთარ ავტონომიურ კანონს”. სწორედ
ეს შედარებითი ავტონომია უნდა გავითვალისწინოთ ამ უნივერსუმის შიგნით
აღმოცენებული პრაქტიკების გასაგებად. მათ გასაგებად არსებობს ორგვარი
მიდგომა: ინტერნალისტური და ექსტერნალისტური. ინტერნალისტური
მიდგომის თანახმად სამართლის, ლიტერატურის და ა.შ. გასაგებად
აუცილებელი და საკმარისი პირობაა ტექსტების კითხვა და სულაც არ არის
აუცილებელი კონტექსტის გათვალისწინება, ანუ, იმ ეკონომიკური,
პოლიტიკური, კულტურული, გეოგრაფიული თუ სხვა ფაქტორების
გათვალისწინება, რომელიც ტექსტზე ახდენს გავლენას. აი,
ექსტერნალისტური მიდგომა კი მოითხოვს ტექსტის წაკითხვას სოციალურ და
სხვა კონტექსტებთან მიმართებაში.
პოლიტიკური ველი არ არსებობს სხვა ველებთან ურთიერთობის გარეშე. ის
მუდმივ ინტერაქციაშია სხვა ველებთან; ველის ამოცანა იმაში მდგომარეობს,
რომ საკუთარი პრინციპები თავს მოახვიოს სხვა ველებს, ამიტომაც
ახორციელებს პოლიტიკურ კომუნიკაციას, რაც გულისხმობს “პოლიტიკური
ინფორმაციის გადაცემის პროცესს, რომლის წყალობითაც იგი მოძრაობს
პოლიტიკური სისტემის ერთი ნაწილიდან მეორეში და ბრუნავს პოლიტიკურ
სისტემასა და სოციალურ სისტემას შორის”. სოცაილურ სისტემასთან
კომუნიკაციის ერთ-ერთ საუკეთესო საშუალებას სწორედ მედია წარმოადგენს.
მართალია, მედიის სხვადასხვა ფორმები აუდიტორიის სხვადასხვა
რაოდენობაზეა გათვლილი, მაგრამ თითოეული მათგანი საზოგადოებაში
მნიშვნელოვან როლს ასრულებს. რაც უფრო ფართო აუდიტორიაზე გასვლაა
პოლიტიკური ძალის მიზანი, მით უფრო ხშირად იყენებს პოლიტიკური ველი
მედიის ყველაზე გავრცელებულ ფორმას – ტელევიზიას. თუმცა, პოლიტიკური
ველი აუდიტორიაზე გასასვლელად პოლიტიკის აგენტები და “აზრთა
ლიდერები” იყენებენ მედიის როგორც ბეჭდურ, ასევე რადიო, ტელე და
ინტერნეტ ფორმას.
ნებისმიერი პოლიტიკური ჯგუფის თუ ცალკეული ფიგურის მიზანს
საკუთარი აუდიტორიის გაზრდა და საჭირო ან საჭიროზე მეტი ხმის მიღება
წარმოადგენს. ინფორმაცია, რომელსაც ამომრჩეველს თუ პოტენციურ
ამომრჩეველს აწვდიან მედიის საშუალებით, უქმნის აუდიტორიას
შთაბეჭდილებას და უყალიბებს გარკვეულ პოზიციას.
თამამად შეიძლება იმის თქმა, რომ თანამედროვე სამყაროში პოლიტიკურ
სივრცეში წარმატების მისაღწევად მედიის საუკეთესო ფორმას ტელევიზია
წარმოადგენს, რადგანაც პოლიტიკის ველი ცდილობს ელექტორატის
მაქსიმალური რაოდენობა მოიცვას; თუმცა პოლიტიკურ თამაშში მხოლოდ
ტელევიზია როდი მონაწილეობს. ბეჭდური მედია, მიუხედავად იმისა, რომ
მისი აუდიტორია შედარებით მცირერიცხოვანია, ჩართულია ახალი დროის
“მედია-ლოგიკაში”, რაც სიახლეზე, საინტერესოსა და მიმზიდველზე
ორიენტაციას გულისხმობს.
ახალი დროის პოლიტიკა, სარჩინელის თქმით, “არ არის კომპეტენტური, თუ
ის არ არის კომპეტენტური მკს-ის სფეროში”. ახალ ეპოქაში ძირითადი
პოლიტიკური დისკურსი ღიაა იმისათვის, რომ იგი წარმოდგენილ იქნას
მედიაში. ეს არის არა მხოლოდ სურვილი, არამედ აუცილებლობა; სწორედ
ამიტომ, პოლიტიკოსები ნებისმიერ განცხადებას, ნებისმიერ თემაზე საუბარსა
თუ გამოჩენას საინფორმაციო ველში, პოლიტიკური სიტყვის თქმის ჟანრში
აქცევენ და ცდილობენ ხშირად მოხვდნენ ამ ველში, რადგანაც ესმით
“პოლიტიკის მედიატიზაციის” მნიშვნელობა. ეს მოვლენა ზოგჯერ აღიქმება
პოლიტიკის კოლონიზაციად მედიის მიერ, ზოგჯერ კი პირიქით, მედიის
კოლონიზაციად პოლიტიკის მიერ.
ლოგიკურად ჩნდება კითხვა ველის ავტონომიურობის შესახებ. რეალობაში
არსებული მრავალი ველიდან ჟურნალისტიკის ველი ფლობს
ავტონომიურობის საკმაოდ დაბალ ხარისხს. ამ ველის გაგება შეუძლებელია
მხოლოდ გარე ან შიდა კონტექსტის გათვალისწინებით; აქ ერთნაირად
მნიშვნელოვანია იმის ცოდნა, თუ ვინ აფინანსებს მას, ვინ არის რეკლამის
დამკვეთი და ა.შ. და ისიც, თუ როგორ ზემოქმედებენ თავად ის ადამიანები
ერთმანეთზე, რომლებიც ამ ველში ფლობენ გარკვეულ პოზოციებს.
რაც შეეხება პოლიტიკის ველს, ბურდიეს აზრით, დღეს იგი არის ერთ-ერთი
ყველაზე ავტონომიური ველი. რაც მეტადაა ავტონომიური ველი, მით მეტადაა
შესაძლებელი მისი ახსნა ველის ლოგიკით. თუმცა, ავტონომიურიბის მაღალი
ხარისხი იმას როდი ნიშნავს, რომ პოლიტიკის ველს არა აქვს საერთო სხვა
ველებთან და მას მხოლოდ საკუთარი ლოგიკით ავხსნით.
თითქმის ყველა ველს აერთიანებს პრეტენზია სხვებს თავს მოახვიონ
სოციალური სამყაროს ლეგიტიმური ხედვა და თითოეული მათგანი
აწარმოებს ბრძოლას “ხედვისა” და “დაყოფის” გაბატონებული პრინციპის
სხვებისათვის თავსმოსახვევად. პოლიტიკური ველი ჟურნალისტიკის ველის
განსაკუთრებული ზეგავლენის ქვეშ ექცევა და მისი ახსნა კონტექსტის
გათვალისწინების გარეშე წარმოუდგენელია, რამდენადაც ჟურნალისტიკის
ველი, მიუხედავად ნაკლები ავტონომიურობისა, სულ უფრო მეტ გავლენას
ახდენს პოლიტიკის ველზე.
პოლიტიკური სუბიექტებისათვის საინფორმაციო ველი, ამ ველზე ხშირი
გამოჩენა, გარკვეული საინფორმაციო დომინირების მიღწევა და იმ პირობების
შესრულება, რომელსაც ინფორმაციული ეპოქა აყენებს, “სასიცოცხლო
მნიშვნელობის” მატარებელია.
პიერ ბურდიე საუბრობს მკს-ის დიდ როლზე თანამედროვე სამყაროში და
აცხადებს, რომ ჟურნალისტიკის ველი, რომელიც მჭიდრო კავშირშია პოლიტიკურ
ველთან, მიუხედავად ავტონომიურობის შედარებით დაბალი
ხარისხისა, სულ უფრო მეტ გავლენას ახდენს სხვა ველებზე.
მართალია, მას-მედია ბევრი ფუნქციის მატარებელია და ძირითადად ერთი
მიზანი – მოგების მიღება ამოძრავებს, მაგრამ კარგად იცის, რომ მას ისევე
კარნახობს საკუთარ წესებს აუდიტორია, როგორც თავად მედია ამ
უკანასკნელს. მკს არის ბიზნესი, რომელიც წარმატებული მხოლოდ მაშინ
შეიძლება იყოს, როცა იგი ითვალისწინებს აუდიტორიის მოთხოვნებს;
წინააღმდეგ შემთხვევაში, იგი დაკარგავს ძალაუფლებას და, საერთოდაც,
შეწყვეტს არსებობას. კომუნიკაცია აუცილებლად გულისხმობს ორი მხარის
არსებობას _ რეციპიენტი-კომუნიკატორი და მათ შორის ურთიერთობას არა
ცალმხრივი, არამედ ორმხრივი ხასიათი აქვს და ამ ფაქტის უგულებელყოფა
წამგებიანია თოთიეულ პოლუსზე განლაგებული ძალისათვის.
იმის მიხედვით, თუ რა გზავნილის მიწოდებას გეგმავს პოლიტიკის აგენტი
აუდიტორიისათვის, ის ირჩევს ჟურნალისტიკის ველის კონკრეტულ აგენტს.
მიუხედავად საკუთარი ავტონომიურობის მაღალი ხარისხისა, პოლიტიკის
ველი ითვალისწინებს ჟურნალისტიკის ველის თავისებურებებს და
აუდიტორიის კეთილგანწყობის მოსაპოვებლად მედია-ლოგიკაზე
დაყრდნობით აწყობს საკუთარ ლოგიკას. ინფორმაციული საზოგადოების
არსებობის პირობებში, პოლიტიკური დისკურსი ხშირად იმაზე აქტიურადაა
ჩართული მედია-დისკურსში, ვიდრე პირიქით. ეს ფაქტი კი ჟურნალისტიკის
ველისა და პოლიტიკის ველის ურთიერთობას უფრო საინტერესოს ხდის.
ეპოქაში, რომელიც ბევრმა უკვე ინფორმაციულად, ბევრმა კი კონკრეტულად
სატელევიზიო ეპოქად მონათლა, პოლიტიკაც ახალ თვისებებს იძენს; მას
უწევს მოქმედება ახალ სიბრტყეში, სადაც თავად გვევლინება ერთდროულად
როგორც დეტერმინატორის, ასევე დეტერმინირებულის როლში. დღეს უკვე
საუბარია ავტონომიურ პოლიტიკურ ველზე, რომელზეც ყველაზე დიდ
გავლენას მასობრივი კომუნიკაციის საშუალებები ახდენენ. ამ
თვალსაზრისით, საინტერესოა პიერ ბურდიეს ხედვა პოლიტიკის ველზე და ამ
უკანასკნელის მიმართებაზე ჟურნალისტიკის ველთან.
ველის ცნება ფრანგი სოციოლოგის პიერ ბურდიეს სოციოანალიზის ერთ-
ერთი ძირითადი კატეგორიაა. არ არსებობს ველის ცალმხრივი და
ერთმნიშვნელოვანი განმარტება. “ველი _ ეს არის ძალთა ადგილსამყოფელი,
მეტ-ნაკლებად დამოუკიდებელი სივრცე, სტრუქტურირებული
ოპოზიციებით...”; ეს არის განსაკუთრებული სივრცე, სადაც ადგილი აქვს
სრულიად მრავალფეროვან ბრძოლას. “ველი არის ძალთა კონცენტრაციის
ადგილი, რომლის ფარგლებშიც აგენტები ფლობენ გარკვეულ პოზიციებს, რაც
სტატისტიკურად განსაზღვრავს მათ შეხედულებას ამ ველზე და მათ
პრაქტიკებზე, რომლებიც ორიენტირებულია იმ ძალთა ურთიერთობის
სტრუქტურის შენარჩუნებაზე ან შეცვლაზე, რომლებიც ქმნიან ამ ველს”.
ნებისმიერ ველს ჰყავს აგენტი. აგენტები, იმყოფებიან რა გარკვეული ველის
ფარგლებში, რეაგირებენ ძალთა გადანაწილებაზე, სტრუქტურებზე, ახდენენ
მათ კონსტრუირებას, და მიუხედავად იმისა, რომ განიცდიან გარკვეულ
ზეწოლას, მათ მაინც აქვთ უნარი ზემოქმედება მოახდინონ ველზე; ისინი
მოქმედებენ ველში წინასწარ დადგენილი წესების შესაბამისად, მაგრამ,
იმავდროულად, გააჩნიათ თავისუფლების გარკვეული ხარისხი.
სოციალური სივრცე იმგვარად არის კონსტრუირებული, რომ აგენტები,
რომელთაც აქვთ მსგავსი პირობები, ექვემდებარებიან მსგავს გარემოებებს და
აქვთ შანსი დაეუფლონ მსგავს დისპოზიციებს, შესაბამისად, აწარმოონ მსგავსი
პრაქტიკები. დისპოზიციები, რომელთაც ადამიანი იძენს კონკრეტული
პოზიციის დაკავებისას, გულისხმობს ამ პოზიციასთან შეგუებას; ეს
უკანასკნელი გულისხმობს საკუთარი ადგილის შეგრძნებას, როდესაც გრძნობ
სხვების ადგილსაც და საკუთარი ადგილის დაკავებასთან ერთად სხვებს
კონკრეტულ დისტანციაზე ტოვებ.
იმას, რაც აწარმოებს პრაქტიკებს, რომელთა აღქმაც იმ აგენტებს შეუძლიათ,
რომლებიც სამყაროს გასაგებად აუცილებელ კოდს, სქემებს ფლობენ,
ბურდიესთან ჰაბიტუსი ეწოდება. ჰაბიტუსი გულისხმობს არა მხოლოდ
საკუთარი ადგილის შეგრძნებას (sense of one’s place), არამედ სხვების ადგილის
შეგრძნებასაც (sense of other’s place). სწორედ ჰაბიტუსის წყალობით, ჩვენ
ვიღებთ სოციალურ სამყაროს, რომელიც გვეჩვენება როგორც ცხადი, უტყუარი.
სოციალური სივცე წარმოადგენს აგენტთა თავმოყრის ადგილს, რომელთაც
განსხვავებული, მაგრამ სისტემატურად ურთიერთდაკავშირებული თვისებები
აქვთ. ეს არის ერთგვარი სიმბოლური სისტემა, სხვადასხვა სტატუსის მქონე
აგენტების, სოციალური ჯგუფების ცხოვრების სივრცე, სადაც თითოეულ
მათგანს საკუთარი სტილი აქვს.
ველი არის ძალთა ურთიერთობა და ბრძოლის სივრცე, სადაც ბრძოლა და
ძალთა გადანაწილება ხორციელდება ამ ძალთა ტრანსფორმაციისთვის. ველის
შიგნით ადგილი აქვს კონკურენციას და ბრძოლას იმის ლეგიტიმირებისათვის,
რისთვისაც მიმდინარეობს ბრძოლა ამ კონკრეტულ ველში. ველს ახასიათებს
თამაშის და სპეციფიკური ინტერესების განსაზღვრა, რომლებიც არ დაიყვანება
სხვა ველისთვის მახასიათებელ თამაშსა და ინტერესებზე.
ველის სტრუქტურა გულისხმობს ბრძოლაში ჩართულ აგენტებს ან
ინსტიტუტებს შორის ძალთა თანაფარდობას, ან სპეციფიკური კაპიტალის
განაწილებას, რაც განსაზღვრავს ბრძოლისთვის საჭირო სტრატეგიას. ეს
სტრუქტურა მუდამ ჩართულია ბრძოლაში. ბრძოლის ადგილია ველი,
რომელშიც მთავარია მონოპოლია ლეგიტიმურ ძალადობაზე, რომელიც ამ
კონკრეტული ველის განმასხვავებელ თვისებას წარმოადგენს. საბოლოო
ჯამში, ბრძოლა წარმოებს სპეციფიკური კაპიტალისთვის.
სპეციფიკურ კაპიტალზე საუბარი ნიშნავს იმის აღიარებას, რომ კაპიტალს
ღირებულება აქვს კონკრეტულ ველთან მიმართებაში, კონკრეტული ველის
ფარგლებში, როგორც კი კაპიტალი გადადის სხვა ველის ფარგლებში,
კაპიტალი სხვა ტიპად გარდაიქმნება.
ისინი, ვინც ახდენენ სპეციფიკური კაპიტალის მონოპოლიზირებას,
ორიენტირებულნი არიან შენარჩუნების სტრატეგიაზე – სტრაგეტიაზე,
რომელიც ისწრაფვის ორთოდოქსიის შენარჩუნებისკენ. მფლობელები კი,
რომლებიც ნაკლებ კაპიტალს ფლობენ და ძირითადად არიან დამწყებნი,
ორიენტირებულნი არიან ნგრევის, ანუ ერესის სტრატეგიაზე. სწორედ ერესი
აიძულებს დომინანტებს დაარღვიონ სიჩუმე და დაიცვან ორთოდოქსია.
ველის ნაკლებად შესამჩნევი, მაგრამ მნიშვნელოვანი თვისებაა ისიც, რომ
ველში ჩართული ყველა ინდივიდს აერთიანებს ფუნდამენტურ ინტერესთა
საერთო კრებული, რომლებიც (ინტერესები) თავად ველის არსებობასთან არის
დაკავშირებული. ბრძოლას ველში მუდმივად აქვს ადგილი, რამდენადაც
ყველა, ვინც ბრძოლაშია ჩართული ხელს უწყობს ბრძოლის კვლავწარმოებას,
და ასევე ხელს უწყობს თამაშის ღირებულების რწმენის გაჩენას. დამწყები
ველში შესვლის უფლების მოსაპოვებლად კონკრეტულ საფასურს იხდიან –
ისინი აღიარებენ თავისთავად თამაშის ღირებულებას და ველის
ფუნქციონირების პრინციპების პრაქტიკულ ცოდნას იძენენ.
პოლიტიკური ველი შეიძლება განხილულ იქნას მოთხოვნისა და მიწოდების
ლოგიკაში; “პოლიტიკური ველი არის ადგილი, სადაც აგენტებს შორის
კონკურენტულ ბრძოლაში იბადება პოლიტიკური პროდუქტი - პრობლემა,
პროგრამა, ანალიზი, კომენტარი, კონცეფცია, მოვლენა, რომელთანაგანც
ჩვეულებრივმა მოქალაქემ, ანუ “მომხმარებელმა” უნდა გააკეთოს არჩევანი”.
პროდუქტი, რომელსაც პოლიტიკური ველი გვთავაზობს, არის სოციალური
სამყაროს გამოხატვისა და აღქმის ინსტრუმენტი. მოსახლეობაში აზრთა
გადანაწილება კონკრეტული ჯგუფების მიერ ამ ინსტრუმენტების ფლობასა და
მათთდამი ხელმისაწვდომობაზეა დამოკიდებული. პოლიტიკური ველი არის
ერთგვარი ცენზორი, რომელიც ადგენს, რა შეიძლება იყოს გამოხატული და რა
არა; ამას კი, თავის მხრივ, განსაზღვრავს კონკრეტული ჯგუფის ინტერესი. აქ
მუშაობს შედეგი პრინციპი – რომ არ არსებობდეს ჭადრაკის თამაშის ტექნიკა,
არც მისი თამაშის განზრახვა იარსებებდა.
აღქმისა და გამოხატვის პოლიტიკურად მოქმედი და ლეგიტიმური ფორმების
წარმოება არის პროფესიონალთა მონოპოლიის სფერო. სწორედ მცირე რიცხვი
პროფესიონალებისა და დიდი რიცხვი მომხმარებლებისა, რომლებიც არ არიან
კომპეტენტურნი პოლიტიკაში და ამის გამო ახდენენ საკუთარი უფლებების
დელეგირებას მონოპოლისტ პროფესიონალებისთვის, აქცევს პოლიტიკის
ბაზარს ერთ-ერთ ყველაზე თავისუფალ ბაზრად.
პოლიტიკაში წარმატების მიღწევა სპეციფიკურ კომპეტენტურობაზეა
დამოკიდებული, რაც იმას ნიშნავს, რომ პოლიტიკოსის ჰაბიტუსმა უნდა
გაიაროს სპეციალური მომზადება. ეს უკანასკნელი გულისხმობს სპეციალურ
თეორიულ ცოდნას და შესაბამის გამოცდილებას. პოლიტიკის ველში თამაში
ისეა აწყობილი, რომ პოლიტიკოსი უნდა იყოს პრაქტიკოსი, ქონდეს თამაშის
შეგრძნება, მისმა “პრაქტიკულმა უნარმა” უნდა შეაძლებინოს მას
მოწინააღმდეგის შემდეგი ნაბიჯების გათვლა. იგივე უნარის გამო, თავად
პოლიტიკოსის სამომავლო პოზიციების გათვლაც არის შესაძლებელი, თუმცა
ამ თამაშში ყველაზე მთავარი ის არის, რომ პოლიტიკოსი უნდა იყოს მზად
აწარმოოს კომპეტენტური, სერიოზული, საიმედო და სტაბილური თამაშის.
სწორედ ეს ერთგულება თავად თამაშისადმი არის პოლიტიკური თამაშის
აბსოლუტური მოთხოვნა, ინვესტირება თამაშში, რაც არის როგორც შედეგი,
ასევე პირობა თამაშის ფუნქციონირებისა. რა არის უფრო ღირებული – თავად
თამაშში მონაწილეობა თუ პრივილეგიები, კონკრეტული მატერიალური
მოგება, რომელსაც იღებ ამ თამაშით, რთული გასარკვევია. თავად თამაშში
მონაწილეობა შეიძლება მონაწილეების მიერ აღიქმებოდეს უკვე როგორც
ღირებულება. თუმცა, გარკვეული დასკვნების გაკეთება შეიძლება მაშინ,
როდესაც თამაშს ექმნება საფრთხე. ბრძოლა პროფესიონალებს შორის არის ბრძოლა სოციალური სამყაროს
შენარჩუნებისა ან ტრანსფორმაციისთვის სოციალური სამყაროს შესახებ
ხედვის შეცვლის ან შენერჩუნების გზით. ბრძოლისთვის საჭირო სოციალური
პირობები უნდა ვეძებოთ სპეციფიკურ ლოგიკაში, რომლის მიხედვითაც ხდება
პოლიტიკური თამაშის ორგანიზება. პოლიტიკურ თამაშში ადგილი აქვს ერთი
მხრივ, სოციალური სამყაროს ლეგიტიმური დანაწილების პრინციპის შექმნასა
და გავრცელებას და, შესაბამისად, ჯგუფების მობილიზაციას; და მეორე მხრივ,
ხელისუფლების ობიექტივირებული ინსტრუმენტების გამოყენების
მონოპოლიას. დემოკრატიულ სახელმწიოფოებში ამ ბრძოლის აგენტებად
გვევლინებიან პარტიები, ანუ საბრძოლო ორგანიზაციები, რომლებიც
აწარმოებენ სამოქალაქო ომის სუმბლიმირებულ ფორმას. ისინი
მაქსიმალურად ცდილობენ გაზარდონ საკუთარი წევრების რიცხვი. ერთი
მხრივ, პარტიები ცდილობენ საკუთარი ხედვა სამყაროსი თავს მოახვიონ
მოქალაქეთა მაქსიმალურ რაოდენობას, მეორე მხრივ კი, ცდილობენ
კონკრეტული პოსტების დაკავებას, რაც უზრუნველყოფს ძალაუფლების
გავრცელებას.
ამდენად, სოციალურ სამყაროზე იდეების წარმოება ყოველთვის
ექვემდებარება ძალაუფლების მოპოვების ლოგიკას. პოლიტიკოსები არ
ემსახურებიან მხოლოდ საკუთარი მომხრეების ინტერესებს, მეტიც ისინი,
გულის სიღრმეში, სწორედ საკუთარი ინტერესებისთვის იბრძვიან. ისინი
სხვების ინტერესებს იმდენად ემსახურებიან, რამდენადაც სხვების ინტერესები
ემთხვევა მათ საკუთარ ინტერესებს. პოლიტიკოსთა ნებისმიერი საჯარო
გამოსვლა ორმაგად დეტერმინირებულია, რადგანაც პოლიტიკური ველი
მოითხოვს შესაბამისობაში ყოფნას არა მხოლოდ ველის შიდა ლოგიკასთან,
არამედ სხვა ველების ლოგიკასთანაც.
ველი შეიძლება განისაზღვროს როგორც სხვადასხვა დონის განსხვავებულ
გადახრათა სისტემა და ყველაფერი მასში აზრს იძენს განსხვავებათა და
საწინააღმდეგოთა ერთმანეთთან დაპირისპირების და შეჯერების შემდეგ.
მაგალითად, “მემარცხენეთა” არსებობა აზრს კარგავს “მემარჯვენეთა”
არსებობის, მათი პოზიციების დაპირისპირების და სიმბოლური ბრძოლის
გარეშე.
მარტივი “იდეური დინებები” პოლიტიკურ მოძრაობად იქცევა მხოლოდ მაშინ,
როდესაც ეს იდეები აღიარებას პოულობს პროფესონალთა წრის მიღმა.
სტრატეგიები, რომელსაც ველის ლოგიკა თავს ახვევს პროფესონალებს
წარმატებულია მხოლოდ მაშინ, როდესაც ისინი თანხვედრაში მოდის ველის
მიღმა არსებული ჯგუფების სტრატეგიებთან.
განსხვავებით მეცნიერების ველისგან, პოლიტიკის ველში წარმოთქმული
იდეების ძალა არ იზომება მისი ჭეშმარიტებით. პოლიტიკის ველის იდეების
ძალა იზომება იმ ჯგუფის სიძლიერით, რომელიც ამ იდეას აღიარებს.
პოლიტიკაში “ილაპარაკო” ნიშნავს “იმოქმედო”, ანუ დაარწმუნო, რომ
შეგიძლია გააკეთო ის, რაზეც საუბრობ. პოლიტიკოსმა უნდა შეძლოს
მოქალაქეთა დარწმუნება სამყაროს საკუთარი ხედვის უპირატესობაში.
პოლიტიკური სიტყვა ახდენს მისი ავტორის ანგაჟირებას, რადგანაც ის არის
ვალდებულება, რომელიც უნდა შეასრულო და რომელიც ჭეშმარიტად
პოლიტიკურად იქცევა იმდენად, რამდენადაც მას ამბობს პასუხისმგებელი
აგენტი ან ჯგუფი, რომელსაც ძალუძს ჯგუფების ანგაჟირება. დაპირების
უტყუარობა დამოკიდებულია მის რეალობასთან შესაბამისობაზე და
დაპირების წარმომთქმელის ავტორიტეტზე. ამ უკანასკნელს უნდა შეეძლოს
ჯგუფების საკუთარი დაპირების უტყუარობაში დარწმუნება.
პოლიტიკური წინადადებების, დაპირებების, პროგნოზების შემოწმება ან
უარყოფა შეუძლებელია ლოგიკურად. ისინი უტყუარია იმდენად, რამდენადაც
მის წარმომთქმელს შეუძლია გახადოს დაპირება ისტორიულად
სამართლიანად, ანუ მისი ისტორიაში განხორციელება უზრუნვლეყოს.
პოლიტიკური კაპიტალი წარმოადგენს სიმბოლური კაპიტალის ფორმას; ის
არის კრედიტი, რომელიც ეფუძნება რწმენასა და აღიარებას. არსებობს
პოლიტიკური კაპიტალის ორი ძირითადი სახე – პირადი კაპიტალი და
დელეგირებული კაპიტალი. პირადი კაპიტალი არის პოლიტიკური კაპიტალი,
რომლიც პიროვნებამ პოლიტიკურ თამაშებში მონაწილეობით, საკუთარი
წარსული გამოცდილებით დააგროვა. პირადი პოლიტიკური კაპიტალი თავად
პიროვნებასთან ერთად ქრება. განსხვავებით პირადი კაპიტალისგან,დელეგირებული კაპიტალი არის
ფუნქციონერის კაპიტალი, რომელიც ეკუთვნის სტრუქტურას, ინსტიტუციას.
დელეგირებულ კაპიტალს აკონტროლებს თავად ინსტიტუტი.
დელეგირებული კაპიტალის მოპოვება ერთ სპეციფიკურ ლოგიკას
ექვემდებარება. კერძოდ, ინსტიტუირებას, როდესაც პარტია ახდენს
კონკრეტული პირის ოფიციალური კანდიდატურის წარდგენას არჩევნებზე,
რაც მისთვის პოლიტიკური კაპიტალის გადაცემას ნიშნავს.
კანონი, რომელიც აგენტებსა და ინსტიტუციებს შორის ურთიერთობებს
არეგულირებს, ასეთია: ინსტიტუცია ყველაფერს აძლევს მას, ვინც თავად
ინსტიტუციას მისცა ყველაფერი. ანუ, ინსტიტუციისგან დელეგირებული
კაპიტალის მიღების იმედი შეიძლება ჰქონდეს მხოლოდ მას, ვინც თავიდ
დროზე ყველაფერი გაიღო თავად ინსიტუტისთვის.
რაც უფრო მეტად ხდება პოლიტიკური კაპიტალის ინსტიტუციონალიზაცია
კონკრეტული პოსტების სახით, მით უფრო მომგებიანი ხდება აპარატის
წევრად ყოფნა, განსხვავებით კრიზისულ პერიოდში პოლიტიკურ თამაშში
მონაწილეობისა, როდესაც რისკი მაღალია, მოგების შანსი კი ნაკლები,
მაგალითად რევოლუციისას.
პოლიტიკური კაპიტალის ინსტიტუციონალიზაციის ზრდისას ბრძოლა
“ნიჭისთვის” ადგილს უთმობს ბრძოლას “პოსტებისთვის”. მით უფრო
იზრდება აპარატისა და მის მიერ შემოთავაზებული პოსტების ზრდის
ტენდენციები. ეს ტენდენციები ძალიან მნიშვნელოვანია აპარატის
წევრებისთვის. ამ უკანასკნელთათვის მატერიალური და სიმბოლური
ინტერესები უფრო მნიშვნელოვანი ხდება, ვიდრე სწრაფვა მიზნის
მიღწევისკენ, რომელიც საკუთარ მიზნად აპარატმა დაასახელა. ამდენად,
ბუნებრივად იქმნება მდგომარეობა, როდესაც პარტიები მსხვერპლად სწირავენ
საკუთარ პროგრამას ძალაუფლების შენარჩუნებას ან უბრალოდ პოლიტიკურ
ველში არსებობას.
პიერ ბურდიე თვლის, რომ პოლიტიკური ველი არის ერთგვარი მიკროკოსმი
და განმარტავს, რომ სიტყვა მიკროკოსმი მიუთითებს იმაზე, რომ
პოლიტიკური უნივერსუმი ყველა ინსტიტუტთან და პარტიასთან,
ფუნქციონირების წესთან და აგენტთან ერთად, წარმოადგენს ავტონომიურ
სამყაროს, მიკროკოსმოსს, რომელიც სოციალურ მაკროკოსმშია მოთავსებილი;
“პოლიტიკური მიკროკოსმი არის ერთგვარი უნივერსუმი, რომელიც
ჩართულია დიდი უნივერსუმის ფუნქციონირების კანონებში და, მიუხედავად
ამისა, ფლობს შედარებით ავტონომიას ამ უნივერსუმის შიგნით და
ემორჩილება საკუთარ ნომოს-ს, ანუ, საკუთარ ავტონომიურ კანონს”. სწორედ
ეს შედარებითი ავტონომია უნდა გავითვალისწინოთ ამ უნივერსუმის შიგნით
აღმოცენებული პრაქტიკების გასაგებად. მათ გასაგებად არსებობს ორგვარი
მიდგომა: ინტერნალისტური და ექსტერნალისტური. ინტერნალისტური
მიდგომის თანახმად სამართლის, ლიტერატურის და ა.შ. გასაგებად
აუცილებელი და საკმარისი პირობაა ტექსტების კითხვა და სულაც არ არის
აუცილებელი კონტექსტის გათვალისწინება, ანუ, იმ ეკონომიკური,
პოლიტიკური, კულტურული, გეოგრაფიული თუ სხვა ფაქტორების
გათვალისწინება, რომელიც ტექსტზე ახდენს გავლენას. აი,
ექსტერნალისტური მიდგომა კი მოითხოვს ტექსტის წაკითხვას სოციალურ და
სხვა კონტექსტებთან მიმართებაში.
პოლიტიკური ველი არ არსებობს სხვა ველებთან ურთიერთობის გარეშე. ის
მუდმივ ინტერაქციაშია სხვა ველებთან; ველის ამოცანა იმაში მდგომარეობს,
რომ საკუთარი პრინციპები თავს მოახვიოს სხვა ველებს, ამიტომაც
ახორციელებს პოლიტიკურ კომუნიკაციას, რაც გულისხმობს “პოლიტიკური
ინფორმაციის გადაცემის პროცესს, რომლის წყალობითაც იგი მოძრაობს
პოლიტიკური სისტემის ერთი ნაწილიდან მეორეში და ბრუნავს პოლიტიკურ
სისტემასა და სოციალურ სისტემას შორის”. სოცაილურ სისტემასთან
კომუნიკაციის ერთ-ერთ საუკეთესო საშუალებას სწორედ მედია წარმოადგენს.
მართალია, მედიის სხვადასხვა ფორმები აუდიტორიის სხვადასხვა
რაოდენობაზეა გათვლილი, მაგრამ თითოეული მათგანი საზოგადოებაში
მნიშვნელოვან როლს ასრულებს. რაც უფრო ფართო აუდიტორიაზე გასვლაა
პოლიტიკური ძალის მიზანი, მით უფრო ხშირად იყენებს პოლიტიკური ველი
მედიის ყველაზე გავრცელებულ ფორმას – ტელევიზიას. თუმცა, პოლიტიკური
ველი აუდიტორიაზე გასასვლელად პოლიტიკის აგენტები და “აზრთა
ლიდერები” იყენებენ მედიის როგორც ბეჭდურ, ასევე რადიო, ტელე და
ინტერნეტ ფორმას.
ნებისმიერი პოლიტიკური ჯგუფის თუ ცალკეული ფიგურის მიზანს
საკუთარი აუდიტორიის გაზრდა და საჭირო ან საჭიროზე მეტი ხმის მიღება
წარმოადგენს. ინფორმაცია, რომელსაც ამომრჩეველს თუ პოტენციურ
ამომრჩეველს აწვდიან მედიის საშუალებით, უქმნის აუდიტორიას
შთაბეჭდილებას და უყალიბებს გარკვეულ პოზიციას.
თამამად შეიძლება იმის თქმა, რომ თანამედროვე სამყაროში პოლიტიკურ
სივრცეში წარმატების მისაღწევად მედიის საუკეთესო ფორმას ტელევიზია
წარმოადგენს, რადგანაც პოლიტიკის ველი ცდილობს ელექტორატის
მაქსიმალური რაოდენობა მოიცვას; თუმცა პოლიტიკურ თამაშში მხოლოდ
ტელევიზია როდი მონაწილეობს. ბეჭდური მედია, მიუხედავად იმისა, რომ
მისი აუდიტორია შედარებით მცირერიცხოვანია, ჩართულია ახალი დროის
“მედია-ლოგიკაში”, რაც სიახლეზე, საინტერესოსა და მიმზიდველზე
ორიენტაციას გულისხმობს.
ახალი დროის პოლიტიკა, სარჩინელის თქმით, “არ არის კომპეტენტური, თუ
ის არ არის კომპეტენტური მკს-ის სფეროში”. ახალ ეპოქაში ძირითადი
პოლიტიკური დისკურსი ღიაა იმისათვის, რომ იგი წარმოდგენილ იქნას
მედიაში. ეს არის არა მხოლოდ სურვილი, არამედ აუცილებლობა; სწორედ
ამიტომ, პოლიტიკოსები ნებისმიერ განცხადებას, ნებისმიერ თემაზე საუბარსა
თუ გამოჩენას საინფორმაციო ველში, პოლიტიკური სიტყვის თქმის ჟანრში
აქცევენ და ცდილობენ ხშირად მოხვდნენ ამ ველში, რადგანაც ესმით
“პოლიტიკის მედიატიზაციის” მნიშვნელობა. ეს მოვლენა ზოგჯერ აღიქმება
პოლიტიკის კოლონიზაციად მედიის მიერ, ზოგჯერ კი პირიქით, მედიის
კოლონიზაციად პოლიტიკის მიერ.
ლოგიკურად ჩნდება კითხვა ველის ავტონომიურობის შესახებ. რეალობაში
არსებული მრავალი ველიდან ჟურნალისტიკის ველი ფლობს
ავტონომიურობის საკმაოდ დაბალ ხარისხს. ამ ველის გაგება შეუძლებელია
მხოლოდ გარე ან შიდა კონტექსტის გათვალისწინებით; აქ ერთნაირად
მნიშვნელოვანია იმის ცოდნა, თუ ვინ აფინანსებს მას, ვინ არის რეკლამის
დამკვეთი და ა.შ. და ისიც, თუ როგორ ზემოქმედებენ თავად ის ადამიანები
ერთმანეთზე, რომლებიც ამ ველში ფლობენ გარკვეულ პოზოციებს.
რაც შეეხება პოლიტიკის ველს, ბურდიეს აზრით, დღეს იგი არის ერთ-ერთი
ყველაზე ავტონომიური ველი. რაც მეტადაა ავტონომიური ველი, მით მეტადაა
შესაძლებელი მისი ახსნა ველის ლოგიკით. თუმცა, ავტონომიურიბის მაღალი
ხარისხი იმას როდი ნიშნავს, რომ პოლიტიკის ველს არა აქვს საერთო სხვა
ველებთან და მას მხოლოდ საკუთარი ლოგიკით ავხსნით.
თითქმის ყველა ველს აერთიანებს პრეტენზია სხვებს თავს მოახვიონ
სოციალური სამყაროს ლეგიტიმური ხედვა და თითოეული მათგანი
აწარმოებს ბრძოლას “ხედვისა” და “დაყოფის” გაბატონებული პრინციპის
სხვებისათვის თავსმოსახვევად. პოლიტიკური ველი ჟურნალისტიკის ველის
განსაკუთრებული ზეგავლენის ქვეშ ექცევა და მისი ახსნა კონტექსტის
გათვალისწინების გარეშე წარმოუდგენელია, რამდენადაც ჟურნალისტიკის
ველი, მიუხედავად ნაკლები ავტონომიურობისა, სულ უფრო მეტ გავლენას
ახდენს პოლიტიკის ველზე.
პოლიტიკური სუბიექტებისათვის საინფორმაციო ველი, ამ ველზე ხშირი
გამოჩენა, გარკვეული საინფორმაციო დომინირების მიღწევა და იმ პირობების
შესრულება, რომელსაც ინფორმაციული ეპოქა აყენებს, “სასიცოცხლო
მნიშვნელობის” მატარებელია.
პიერ ბურდიე საუბრობს მკს-ის დიდ როლზე თანამედროვე სამყაროში და
აცხადებს, რომ ჟურნალისტიკის ველი, რომელიც მჭიდრო კავშირშია პოლიტიკურ
ველთან, მიუხედავად ავტონომიურობის შედარებით დაბალი
ხარისხისა, სულ უფრო მეტ გავლენას ახდენს სხვა ველებზე.
მართალია, მას-მედია ბევრი ფუნქციის მატარებელია და ძირითადად ერთი
მიზანი – მოგების მიღება ამოძრავებს, მაგრამ კარგად იცის, რომ მას ისევე
კარნახობს საკუთარ წესებს აუდიტორია, როგორც თავად მედია ამ
უკანასკნელს. მკს არის ბიზნესი, რომელიც წარმატებული მხოლოდ მაშინ
შეიძლება იყოს, როცა იგი ითვალისწინებს აუდიტორიის მოთხოვნებს;
წინააღმდეგ შემთხვევაში, იგი დაკარგავს ძალაუფლებას და, საერთოდაც,
შეწყვეტს არსებობას. კომუნიკაცია აუცილებლად გულისხმობს ორი მხარის
არსებობას _ რეციპიენტი-კომუნიკატორი და მათ შორის ურთიერთობას არა
ცალმხრივი, არამედ ორმხრივი ხასიათი აქვს და ამ ფაქტის უგულებელყოფა
წამგებიანია თოთიეულ პოლუსზე განლაგებული ძალისათვის.
იმის მიხედვით, თუ რა გზავნილის მიწოდებას გეგმავს პოლიტიკის აგენტი
აუდიტორიისათვის, ის ირჩევს ჟურნალისტიკის ველის კონკრეტულ აგენტს.
მიუხედავად საკუთარი ავტონომიურობის მაღალი ხარისხისა, პოლიტიკის
ველი ითვალისწინებს ჟურნალისტიკის ველის თავისებურებებს და
აუდიტორიის კეთილგანწყობის მოსაპოვებლად მედია-ლოგიკაზე
დაყრდნობით აწყობს საკუთარ ლოგიკას. ინფორმაციული საზოგადოების
არსებობის პირობებში, პოლიტიკური დისკურსი ხშირად იმაზე აქტიურადაა
ჩართული მედია-დისკურსში, ვიდრე პირიქით. ეს ფაქტი კი ჟურნალისტიკის
ველისა და პოლიტიკის ველის ურთიერთობას უფრო საინტერესოს ხდის.
ბატონობის ტიპები (მაქს ვებერის ”ბატონობის ტიპების” მიხედვით)
ბატონობის ტიპები
(მაქს ვებერის ”ბატონობის ტიპების” მიხედვით)
პოლიტიკა არის სწრაფვა გქონდეს ძალაუფლება ან გავლენა მოახდინო
ძალაუფლების გადანაწილებაში როგორც სახელმწიფოებს შორის, ასევე
სახელმწიფოს შიგნით სხვადასხვა ჯგუფებს შორის.
პოლიტიკაზე საუბრისას მაქს ვებერი საუბრობს პოლიტიკური კავშირის
ხელმძღვანელობაზე ან მასზე ზეგავლენს მოხდენაზე; პოლიტიკურ კავშირში
იგულისხმება სახელმწიფო. ინსტრუმენტი რომელსაც სახელმწიფო
მართვისთვისათვის იყენებს არის ძალადობა. ერთადერთი კავშირი, რომელსაც
აქვს უფლება ძალადობის გამოყენებისა სწორედ სახელმწიფოა. სახელმწიფო
არის ადამიანური ერთობა, რომელსაც აქვს პრეტენზია ლეგიტიმური
ფიზიკური ძალადობის გამოყენების მონოპოლიაზე.
ძალაუფლება არის ერთი ადამიანის ან ადამიანთა ჯგუფის უნარი მოახდინონ
საკუთარი ნების რეალიზაცია მიუხედავად ამ პროცესში ჩართული
ადამიანების წინააღმდეგობისა. მოტივი ძალაუფლებისკენ სწრაფვის შესაძლოა
იყოს განსხვავებული, მაგრამ ყველაზე ხშირად ძალაუფლებისკენ სწრაფვა
უკავშირდება ”პრესტიჟის”, პატივისცემის კატეგორიას. სწრაფვა სწორედ
სოციალური პრესტიჟისკენ არის მნიშვნელოვანი.
იმის მიხედვით, თუ რა შინაგან გამართლებას, ანუ ლეგიტიმურობას ემყარება
ძალადობის, როგორც საშუალების გამოყენება, ვებერი განასხვავებს
ერთმანეთისგან ბატონობის სამ ტიპს.
ბატონობა ნიშნავს შესაძლებლობას დაუმორჩილო ადამიანთა ჯგუფი
სპეციფიკურ ან ყველა ბრძანებას. ბატონობა ამ გაგებით შეიძლება
ეფუძნებოდეს მორჩილების განსხვავებულ მოტივებს.
ნებისმიერი ბატონობა ადამიანთა დიდ ჯგუფზე საჭიროებს ადამიანთა შტაბის
არსებობას, რომლებიც უზრუნველყოფენ კონკრეტული ბრძანებებისა და
დავალებების რეალობაში გატარებას. მმართველობის შტაბი შესაძლოა
ემორჩილებოდეს ბატონს (ან ბატონებს) ტრადიციის გამო, ან აფექტურად, ან
მატერიალური დაინტერესების გამო, ან იდეალების გამო (ეს უკანასკნელი
არის ღირებულებითრაციონალური მორჩილება). ამ ყველაფერს კი
აუცილებლად ემატება ძალაუფლების ლეგიტიმურობის რწმენა.
ნებისმიერი ბატონობა ცდილობს იყოს ლეგიტიმური და დაიცვას იგი.
ლეგიტიმურობის ტიპის მიხედვით განსხვავდება ერთმანეთისგან
მორჩილების ტიპებიც, ძალაუფლების განხორციელების სახეებიც და მისი
ეფექტურობაც. ამდენად, ძალაუფლების ტიპები უნდა განვასხვავოთ
ერთმანეთისგან ლეგიტიმურობაზე მათი პრეტენზიის ტიპის მიხედვით.
არსებობს ლეგიტიმური ბატონობის სამი ტიპი:
1. რაციონალური - ეფუძნება დაწესებული წესრიგისა და კანონიერების
ლეგალურობის რწმენას;
2. ტრადიციული - ეფუძნება ტრადიციის უზენაესობისა და ამ
ტრადიციებზე დაფუძნებული ავტორიტეტის ლეგიტიმურობის
რწმენას;
3. ქარიზმატული - ეფუძნება სიწმინდის ან გმირული ძალის
არაჩვეულებრივ გამოვლინებებს, ან პიროვნების განსაკუთრებულობის
რწმენას და ამ განსაკუთრებულობის გამოვლინებით შექმნილი
წესრიგისადმი მორჩილებას.
რაციონალური-ლეგალური ბატონობის დროს ადამიანები ემორჩილებიან
დადგენილ ობიექტურ, უპირო წესრიგს. ტრადიციული ბატონობის დროს
პიროვნება ემორჩილება ბატონს, რომელიც მართავს ტრადიციებით და მისი
მორჩილება ტრადიციისადმი ერთგულებითაა განპირობებული.
ქარიზმატული ბატონობის დროს ადამიანები ემორჩილებიან ბელადს სჯერათ
რა მისი გულწრფელობის, სიკეთისა და განსაკუთრებულობის, ანუ ქარიზმის.
ლეგალური ბატონობა ეფუძნება წარმოდგენების მნიშვნელობას შემდეგ
საკითხებზე:
1. ნებისმიერი კანონი შეიძლება დადგინდეს შეთანხმების გზით,
რაციონალურად, მიზანრაციონალურად ან
ღირებულებითრაციონალურად ისე, რომ მას პატივს სცემენ ერთი
კავშირის წევრებიც და ის პიროვნებებიც, რომლებიც მოქმდებენ
კავშირის გავლენის სფეროების შიგნთ;
2. ნებისმიერი კანონი არის აბსტრაქტული, განგებ დადგენილი წესები,
რომელთა შესრულებასაც სპეციალური ორგანოები ადევნებენ
თვალყურს;
3. ლეგალური ბატონი - უფროსი, რომელიც გასცემს განკარგულებებს და
ბრძანებებს, თავადაც ემორჩილება წესრიგს;
4. დამორჩილებული ემორჩილება მხოლოდ კანონს და სახელმწიფოში
მორჩილს ქვია მოქალაქე;
5. კავშირის წევრები ემორჩილებიან რა ბატონს, რეალურად
ემორჩილებიან არა მის პიროვნებას, არამედ წესრიგს და ვალდებულნი
არიან დაემორჩილონ მას საქმიანი კომპეტენციის ფარგლებში.
ამდენად, რაციონალური ბატონობის ძირითადი კატეგორიებია:
წესებით დაკავშირებული მუშაობა საწარმოს კომპეტენციის ფარგლებში, რაც
გულისხმობს შრომის განაწილების პრინციპით თანამდებობრივი
ვალდებულებების გადანაწილებას, ამისათვის აუცილებელი
ხელმძღვანელების შერჩევას და იძულებისა და მისი გამოყენების
შესაძლებლობების დასაშვები ზღვარის განსაზღვრას.
ამ პრინციპებით ორგანიზებული საწარმო არის ”ძალაუფლების ორგანო”.
რაციონალური კავშირის მმართველობის ტიპიურ შტაბს ქმნიან ”ჩინოვნიკები”.
ეს უკანასკნელნი არ ფლობენ მმართველობის საშუალებებს. ეს უკანასკნელნი
არიან კვალიფიციური სპეციალისტები, რომლებიც შესრულებული
საქმისათვის კონტრაქტით გათვალისწინებულ მატერიალურ ანაზღაურებას
იღებენ.
ყოველდღიური ბატონობა პირველ რიგში არის მართვა. ლეგალური
ბატონობის წმინდა ტიპს წარმოადგენს მართვა ბიუროკრატიული შტაბით.
შტაბის წევრები არიან ჩინოვნიკები, რომლებიც ემორჩილებიან მხოლოდ
ობიექტურ საქმიან ვალდებულებებს, განლაგებულნი არიან კონკრეტულ
იერარქიულ სიბრტყეში, აქვთ საქმიანი კომპეტენციები, მუშაობენ
კონტრაქტით, არიან კვალიფიციურნი და ეს ხშირად დიპლომის არსებობით
დასტურდება, აქვთ ანაზღაურება, მიიჩნევენ საკუთარ საქმეს ერთადერთ ან
ძირითად პროფესიად, ფიქრობენ კარიერულ წინსვლაზე, მუშაობენ მართვის
ბერკეტების გარეშე, ემორჩილებიან ერთგვაროვან სამსახურეობრივ
დისციპლინასა და კონტროლს.
გამოცდილებაზე დაყრდნობით შეიძლება დავასკვნათ, რომ ბიუროკრატიული
მართვა არის საქმის წარმოების ყველაზე ეფექტური სახე. ის არის ბატონობის
ყველაზე რაცონალური ფორმა. შესაბამისად, ყველა სფეროში (სახელმწიფო,
ეკლესია, ჯარი, პარტია) კავშირების ”თანამედროვე” ფორმების განვითარება
უბრალოდ ნიშნავს ბიუროკრატიული მართვის მუდმივ განვითარებასა და
მუდმივ გაძლიერებას. სწორედ ბიუროკრატიული მართვის სტილის გაჩენა,
ვებერის აზრით, არის თანამედროვე დასავლური სახელმწიფოს დაბადების
საწინდარი.
ბიუროკრატიული მართვა ნიშნავს ბატონობას ცოდნაზე დაყრდნობით -
სწორედ ამაში მდგომარეობს ბიუროკრატიის რაციონალური საფუძველი.
ტრადიციულია ბატონობა, თუ მისი ლეგიტიმურობა ეფუძნება უკვე
დადგენილი და გამეფებული მმართველობის წესების სიწმინდეს. ბატონი (ან
რამდენიმე ბატონი) არის მმართველი წლების წინ დადგენილი ტრადიციის
გამო. ის ვინც ბატონობს არ არის ხელმძღვანელი, არამედ არის ბატონი თავისი
პერსონით, მისი მმართველობის შტაბს წარმოადგენენ არა ჩინოვნიკები,
არამედ პირადი მსახურები, ხოლო დამორჩილებულნი არიან არა კავშირის
წევრები (სახელმწიფოს შემთხვევაში, მოქალაქენი), არამედ ან ”ტრადიციული
ამხანაგები” ან ”დაქვემდებარებულნი”.
არა ობიექტური სამსახურებრივი ვალდებულება, არამედ პირადი ერთგულება
მსახურისა განსაზღვრავს მმართველი შტაბის დამოკიდებულებას
ბატონისადმი. ისინი ემორჩილებიან არა წესრიგს, არამედ პიროვნებას,
რომლის ბრძანებები ლეგიტიმურია ორი მიზეზის გამო:
1. ნაწილობრივ ტრადიციის გამო, რაც განსაზღვრავს განკარგულების
შინაარსს;
2. ნაწილობრივ ბატონის თვითნებობის გამო.
ტრადიციული ტიპის ბატონის მოღვაწეობის ორი სფერო არსებობს:
ა) ტრადიციასთან მატერიალურად დაკავშირებული;
ბ) ტრადიციისგან მატერიალურად დამოუკიდებელი.
ტრადიციული ბატონობის მმართველობის შტაბში არ არსებობს ობიექტურად
განაწილებული მდგრადი კომპეტენცია, მტკიცე რაციონალური იერარქია,
თავისუფალი კონტრაქტით სამსახურში აყვანა და კარიერული წინსვლა,
პროფესიული სწავლება, როგორც ნორმა, სისტემატიურად ფულის სახით
გადახდილი ანაზღაურება.
საქმეების მოგვარება რეგულირდება ან ტრადიციით ან სრულად ბატონის
ხედვაზეა დამოკიდებული.
მმართველობის პირადი შტაბის გარეშე ტრადიციული ბატონობის ორ
ძირითად ტიპს წარმოადგენენ გერონტოკრატია და ადრეული
პატრიარქალიზმი.
გერონტოკრატია ნიშნავს უხუცესის, როგორც ტრადიციების საუკეთესო
მცოდნის და დამცველის ბატონობას.
პატრიარქალური კი არის ეკონომიკური და საოჯახო კავშირის
ხელმძღვანელობა ერთი ადამიანის მიერ, რომელსაც ეს ვალდებულება
მემკვიდრეობით ერგო.
გერონტოკრატიისა და პატრიარქალიზმის პირობებში მმართველობის პირადი
შტაბი არ არსებობს. არსებობენ ”ამხანაგები”, რომლებიც ემორჩილებიან
ბატონს მხოლოდ ტრადიციის გამო და თავად ბატონიც მკაცრად არის
დაკავშირებული ტრადიციასთან.
მმართველობის პირადი შტაბის გაჩენით ჩნდება პატრიმონიალური
ტრადიციული ბატონობის ტიპი, როდესაც ”ამხანაგები” იქცევიან
”დაქვემდებარებულებად”.
ქარიზმა ეწოდება პიროვნების თვისებას, რომელიც აღიარებულია უჩვეულოდ,
ზებუნებრივად ან განსაკუთრებულად, არ არის ყველას მახასიათებელი და
განსაკუთრებულთა ხვედრია.
ქარიზმატული ბატონისადმი მორჩილება გულისხმობს მისი
განსაკუთრებულობის აღიარებას. მაგრამ, თუ ამ განსაკუთრებულობას არ
ამტკიცებს კონკრეტული ქმედებები, ის დიდი ხნის მანძილზე არის
წარუმატებელი და, პირველ რიგში, მის ხელმძღვანელობას მორჩილთათვის
უფრო მარტივი ცხოვრება არ მოაქვს, მაშინ ბატონის ქარიზმატული
ავტორიტეტი ქრება.
ქარიზმატული ბატონის მმართველი შტაბის წევრები არიან არა სპეციალურად
ნასწავლი ჩინოვნიკები, არამედ ემოციური ერთობა. შტაბის წევრებსა და
ბატონს შორის არსებობს ემოციური კავშირი, ისინი ცხოვრობენ მეცენატების
ხარჯზე, არ აქვთ მკაცრად განაწილებული მოვალეობები იერარქიულ კიბეზე.
არ აქვთ რეგლამენტი, წესები; აქ წესები იქმნება შემთხვევიდან შემთხვევამდე.
ქარიზმატული ბატონობა არის როგორც ტრადიციულის, ასევე
რაციონალურის საწინააღმდეგო. ბიუროკრატიული ბატონობა არის
რაციონალური, რადგანაც ის მკაცრად გაწერილი წესების მიხედვით მუშაობს,
ქარიზმატული ბატონობა კი არის ირაციონალური, რადგანაც ის ყოველგვარი
წესებისგან დამოუკიდებლად არსებობს. ტრადიციული ბატონობაც
გულისხმობს წესების არსებობას, უბრალოდ ის წესები არა რაციონალურადაა
გაწერილი, არამედ წარსული პრეცედენტების დაცვაზეა ორიენტირებული.
ქარიზმატული ბატონობა ანგრევს წარსულს და ამიტომაც არის
რევოლუციური. ის ლეგიტიმურია მანამ, სანამ პირადი ქარიზმა არ გაცვეთილა
და ”მნიშვნელობს” სხვებისთვის.
წმინდა ქარიზმისთვის ეკონომიკა უცხოა. ის უარს ამბობს ტრადიციულ ან
ყოველდღიურ რაციონალურ ეკონომიკაზე, რომელიც ყოველდღიური
შემოსავლის მომტანია. ეს იმას როდი ნიშნავს, რომ ქარიზმატული
ბატონობა უარს ამბობს ნებისმიერ შემოსავალზე ან შენაძენზე, მაგრამ ამას სისტემატური
და რაციონალური სახე არ აქვს.
ქარიზმა არის რევოლუციიური ძალა. განსხვავებით რაციონალიზირებული
ძალისაგან “ratio”, რომელიც იბრძვის ან გარედან (ცხოვრებისეული პირობების
შეცვლით და მათდამი დამოკიდებულებების შეცვლით) ან
ინტელექტუალიზაციით, ქარიზმა არის გარდაქმნა შიგნიდან, აზროვნებისა და
მოქმედების სრული ცვლილება, განწყობების ორიენტირების სრული შეცვლა.
ქარიზმატული ბატონობა არის პირადი, პიროვნულ თვისებებთან
დაკავშირებული სოციალური ურთიერთობა. ეს არის ერთმორმუწნეთა,
მებრძოლთა, მოსწავლეთა ”ერთობა”. შექმნის პირობებში ქარიზმატული
ბატონობა წარმოადგენს იდეალურ ტიპს, რომელიც დროთა განმავლობაში
სახეს იცვლის და ხდება ან ტრადიციული ან რაციონალური ან ორივე მათგანი
უბრალოდ სხვადასხვა ასპექტში. ამას შემდეგი მოტივები განაპირობებს:
მომხრეთა იდეური და მატერიალური დაინტერესება განაგრძონ არსებობა და
მუდმივად განაახლონ ერთობა;
მმართველი შტაბის - მიმდევართა, მოსწავლეთა, პარტიული პირების - კიდევ
უფრო ძლიერი იდეური და მატერიალური ინტერესები.
დროთა განმავლობაში იწყება ქარიზმის მატარებელი ახალი ობიექტის ძიება,
რომელიც უნდა აღიარონ ლიდერად. შემდეგ ახალ ლიდერს მიაწერენ ახალ
თვისებებს და პიროვნული ქარიზმა ქრება, ახალი ლიდერი ხდება
ლეგიტიმური. ბატონობის ეს სამი ტიპი არის იდეალური ტიპი, რომლებიც რეალობაში არ
გვხვდება. ბატონობის და შესაბამისად ნებისმიერი მორჩილების საფუძველია
რწმენა - ”პრესტიჟულობის” რწმენა. ბატონობის ნებისმიერი ფორმისათვის,
გარდა თავად ბატონისა და მორჩილისა, აუცილებელია მმართველი შტაბის
არსებობა, რომელიც არსებული წესრიგის დაცვაზეა ორიენტირებული.
(მაქს ვებერის ”ბატონობის ტიპების” მიხედვით)
პოლიტიკა არის სწრაფვა გქონდეს ძალაუფლება ან გავლენა მოახდინო
ძალაუფლების გადანაწილებაში როგორც სახელმწიფოებს შორის, ასევე
სახელმწიფოს შიგნით სხვადასხვა ჯგუფებს შორის.
პოლიტიკაზე საუბრისას მაქს ვებერი საუბრობს პოლიტიკური კავშირის
ხელმძღვანელობაზე ან მასზე ზეგავლენს მოხდენაზე; პოლიტიკურ კავშირში
იგულისხმება სახელმწიფო. ინსტრუმენტი რომელსაც სახელმწიფო
მართვისთვისათვის იყენებს არის ძალადობა. ერთადერთი კავშირი, რომელსაც
აქვს უფლება ძალადობის გამოყენებისა სწორედ სახელმწიფოა. სახელმწიფო
არის ადამიანური ერთობა, რომელსაც აქვს პრეტენზია ლეგიტიმური
ფიზიკური ძალადობის გამოყენების მონოპოლიაზე.
ძალაუფლება არის ერთი ადამიანის ან ადამიანთა ჯგუფის უნარი მოახდინონ
საკუთარი ნების რეალიზაცია მიუხედავად ამ პროცესში ჩართული
ადამიანების წინააღმდეგობისა. მოტივი ძალაუფლებისკენ სწრაფვის შესაძლოა
იყოს განსხვავებული, მაგრამ ყველაზე ხშირად ძალაუფლებისკენ სწრაფვა
უკავშირდება ”პრესტიჟის”, პატივისცემის კატეგორიას. სწრაფვა სწორედ
სოციალური პრესტიჟისკენ არის მნიშვნელოვანი.
იმის მიხედვით, თუ რა შინაგან გამართლებას, ანუ ლეგიტიმურობას ემყარება
ძალადობის, როგორც საშუალების გამოყენება, ვებერი განასხვავებს
ერთმანეთისგან ბატონობის სამ ტიპს.
ბატონობა ნიშნავს შესაძლებლობას დაუმორჩილო ადამიანთა ჯგუფი
სპეციფიკურ ან ყველა ბრძანებას. ბატონობა ამ გაგებით შეიძლება
ეფუძნებოდეს მორჩილების განსხვავებულ მოტივებს.
ნებისმიერი ბატონობა ადამიანთა დიდ ჯგუფზე საჭიროებს ადამიანთა შტაბის
არსებობას, რომლებიც უზრუნველყოფენ კონკრეტული ბრძანებებისა და
დავალებების რეალობაში გატარებას. მმართველობის შტაბი შესაძლოა
ემორჩილებოდეს ბატონს (ან ბატონებს) ტრადიციის გამო, ან აფექტურად, ან
მატერიალური დაინტერესების გამო, ან იდეალების გამო (ეს უკანასკნელი
არის ღირებულებითრაციონალური მორჩილება). ამ ყველაფერს კი
აუცილებლად ემატება ძალაუფლების ლეგიტიმურობის რწმენა.
ნებისმიერი ბატონობა ცდილობს იყოს ლეგიტიმური და დაიცვას იგი.
ლეგიტიმურობის ტიპის მიხედვით განსხვავდება ერთმანეთისგან
მორჩილების ტიპებიც, ძალაუფლების განხორციელების სახეებიც და მისი
ეფექტურობაც. ამდენად, ძალაუფლების ტიპები უნდა განვასხვავოთ
ერთმანეთისგან ლეგიტიმურობაზე მათი პრეტენზიის ტიპის მიხედვით.
არსებობს ლეგიტიმური ბატონობის სამი ტიპი:
1. რაციონალური - ეფუძნება დაწესებული წესრიგისა და კანონიერების
ლეგალურობის რწმენას;
2. ტრადიციული - ეფუძნება ტრადიციის უზენაესობისა და ამ
ტრადიციებზე დაფუძნებული ავტორიტეტის ლეგიტიმურობის
რწმენას;
3. ქარიზმატული - ეფუძნება სიწმინდის ან გმირული ძალის
არაჩვეულებრივ გამოვლინებებს, ან პიროვნების განსაკუთრებულობის
რწმენას და ამ განსაკუთრებულობის გამოვლინებით შექმნილი
წესრიგისადმი მორჩილებას.
რაციონალური-ლეგალური ბატონობის დროს ადამიანები ემორჩილებიან
დადგენილ ობიექტურ, უპირო წესრიგს. ტრადიციული ბატონობის დროს
პიროვნება ემორჩილება ბატონს, რომელიც მართავს ტრადიციებით და მისი
მორჩილება ტრადიციისადმი ერთგულებითაა განპირობებული.
ქარიზმატული ბატონობის დროს ადამიანები ემორჩილებიან ბელადს სჯერათ
რა მისი გულწრფელობის, სიკეთისა და განსაკუთრებულობის, ანუ ქარიზმის.
ლეგალური ბატონობა ეფუძნება წარმოდგენების მნიშვნელობას შემდეგ
საკითხებზე:
1. ნებისმიერი კანონი შეიძლება დადგინდეს შეთანხმების გზით,
რაციონალურად, მიზანრაციონალურად ან
ღირებულებითრაციონალურად ისე, რომ მას პატივს სცემენ ერთი
კავშირის წევრებიც და ის პიროვნებებიც, რომლებიც მოქმდებენ
კავშირის გავლენის სფეროების შიგნთ;
2. ნებისმიერი კანონი არის აბსტრაქტული, განგებ დადგენილი წესები,
რომელთა შესრულებასაც სპეციალური ორგანოები ადევნებენ
თვალყურს;
3. ლეგალური ბატონი - უფროსი, რომელიც გასცემს განკარგულებებს და
ბრძანებებს, თავადაც ემორჩილება წესრიგს;
4. დამორჩილებული ემორჩილება მხოლოდ კანონს და სახელმწიფოში
მორჩილს ქვია მოქალაქე;
5. კავშირის წევრები ემორჩილებიან რა ბატონს, რეალურად
ემორჩილებიან არა მის პიროვნებას, არამედ წესრიგს და ვალდებულნი
არიან დაემორჩილონ მას საქმიანი კომპეტენციის ფარგლებში.
ამდენად, რაციონალური ბატონობის ძირითადი კატეგორიებია:
წესებით დაკავშირებული მუშაობა საწარმოს კომპეტენციის ფარგლებში, რაც
გულისხმობს შრომის განაწილების პრინციპით თანამდებობრივი
ვალდებულებების გადანაწილებას, ამისათვის აუცილებელი
ხელმძღვანელების შერჩევას და იძულებისა და მისი გამოყენების
შესაძლებლობების დასაშვები ზღვარის განსაზღვრას.
ამ პრინციპებით ორგანიზებული საწარმო არის ”ძალაუფლების ორგანო”.
რაციონალური კავშირის მმართველობის ტიპიურ შტაბს ქმნიან ”ჩინოვნიკები”.
ეს უკანასკნელნი არ ფლობენ მმართველობის საშუალებებს. ეს უკანასკნელნი
არიან კვალიფიციური სპეციალისტები, რომლებიც შესრულებული
საქმისათვის კონტრაქტით გათვალისწინებულ მატერიალურ ანაზღაურებას
იღებენ.
ყოველდღიური ბატონობა პირველ რიგში არის მართვა. ლეგალური
ბატონობის წმინდა ტიპს წარმოადგენს მართვა ბიუროკრატიული შტაბით.
შტაბის წევრები არიან ჩინოვნიკები, რომლებიც ემორჩილებიან მხოლოდ
ობიექტურ საქმიან ვალდებულებებს, განლაგებულნი არიან კონკრეტულ
იერარქიულ სიბრტყეში, აქვთ საქმიანი კომპეტენციები, მუშაობენ
კონტრაქტით, არიან კვალიფიციურნი და ეს ხშირად დიპლომის არსებობით
დასტურდება, აქვთ ანაზღაურება, მიიჩნევენ საკუთარ საქმეს ერთადერთ ან
ძირითად პროფესიად, ფიქრობენ კარიერულ წინსვლაზე, მუშაობენ მართვის
ბერკეტების გარეშე, ემორჩილებიან ერთგვაროვან სამსახურეობრივ
დისციპლინასა და კონტროლს.
გამოცდილებაზე დაყრდნობით შეიძლება დავასკვნათ, რომ ბიუროკრატიული
მართვა არის საქმის წარმოების ყველაზე ეფექტური სახე. ის არის ბატონობის
ყველაზე რაცონალური ფორმა. შესაბამისად, ყველა სფეროში (სახელმწიფო,
ეკლესია, ჯარი, პარტია) კავშირების ”თანამედროვე” ფორმების განვითარება
უბრალოდ ნიშნავს ბიუროკრატიული მართვის მუდმივ განვითარებასა და
მუდმივ გაძლიერებას. სწორედ ბიუროკრატიული მართვის სტილის გაჩენა,
ვებერის აზრით, არის თანამედროვე დასავლური სახელმწიფოს დაბადების
საწინდარი.
ბიუროკრატიული მართვა ნიშნავს ბატონობას ცოდნაზე დაყრდნობით -
სწორედ ამაში მდგომარეობს ბიუროკრატიის რაციონალური საფუძველი.
ტრადიციულია ბატონობა, თუ მისი ლეგიტიმურობა ეფუძნება უკვე
დადგენილი და გამეფებული მმართველობის წესების სიწმინდეს. ბატონი (ან
რამდენიმე ბატონი) არის მმართველი წლების წინ დადგენილი ტრადიციის
გამო. ის ვინც ბატონობს არ არის ხელმძღვანელი, არამედ არის ბატონი თავისი
პერსონით, მისი მმართველობის შტაბს წარმოადგენენ არა ჩინოვნიკები,
არამედ პირადი მსახურები, ხოლო დამორჩილებულნი არიან არა კავშირის
წევრები (სახელმწიფოს შემთხვევაში, მოქალაქენი), არამედ ან ”ტრადიციული
ამხანაგები” ან ”დაქვემდებარებულნი”.
არა ობიექტური სამსახურებრივი ვალდებულება, არამედ პირადი ერთგულება
მსახურისა განსაზღვრავს მმართველი შტაბის დამოკიდებულებას
ბატონისადმი. ისინი ემორჩილებიან არა წესრიგს, არამედ პიროვნებას,
რომლის ბრძანებები ლეგიტიმურია ორი მიზეზის გამო:
1. ნაწილობრივ ტრადიციის გამო, რაც განსაზღვრავს განკარგულების
შინაარსს;
2. ნაწილობრივ ბატონის თვითნებობის გამო.
ტრადიციული ტიპის ბატონის მოღვაწეობის ორი სფერო არსებობს:
ა) ტრადიციასთან მატერიალურად დაკავშირებული;
ბ) ტრადიციისგან მატერიალურად დამოუკიდებელი.
ტრადიციული ბატონობის მმართველობის შტაბში არ არსებობს ობიექტურად
განაწილებული მდგრადი კომპეტენცია, მტკიცე რაციონალური იერარქია,
თავისუფალი კონტრაქტით სამსახურში აყვანა და კარიერული წინსვლა,
პროფესიული სწავლება, როგორც ნორმა, სისტემატიურად ფულის სახით
გადახდილი ანაზღაურება.
საქმეების მოგვარება რეგულირდება ან ტრადიციით ან სრულად ბატონის
ხედვაზეა დამოკიდებული.
მმართველობის პირადი შტაბის გარეშე ტრადიციული ბატონობის ორ
ძირითად ტიპს წარმოადგენენ გერონტოკრატია და ადრეული
პატრიარქალიზმი.
გერონტოკრატია ნიშნავს უხუცესის, როგორც ტრადიციების საუკეთესო
მცოდნის და დამცველის ბატონობას.
პატრიარქალური კი არის ეკონომიკური და საოჯახო კავშირის
ხელმძღვანელობა ერთი ადამიანის მიერ, რომელსაც ეს ვალდებულება
მემკვიდრეობით ერგო.
გერონტოკრატიისა და პატრიარქალიზმის პირობებში მმართველობის პირადი
შტაბი არ არსებობს. არსებობენ ”ამხანაგები”, რომლებიც ემორჩილებიან
ბატონს მხოლოდ ტრადიციის გამო და თავად ბატონიც მკაცრად არის
დაკავშირებული ტრადიციასთან.
მმართველობის პირადი შტაბის გაჩენით ჩნდება პატრიმონიალური
ტრადიციული ბატონობის ტიპი, როდესაც ”ამხანაგები” იქცევიან
”დაქვემდებარებულებად”.
ქარიზმა ეწოდება პიროვნების თვისებას, რომელიც აღიარებულია უჩვეულოდ,
ზებუნებრივად ან განსაკუთრებულად, არ არის ყველას მახასიათებელი და
განსაკუთრებულთა ხვედრია.
ქარიზმატული ბატონისადმი მორჩილება გულისხმობს მისი
განსაკუთრებულობის აღიარებას. მაგრამ, თუ ამ განსაკუთრებულობას არ
ამტკიცებს კონკრეტული ქმედებები, ის დიდი ხნის მანძილზე არის
წარუმატებელი და, პირველ რიგში, მის ხელმძღვანელობას მორჩილთათვის
უფრო მარტივი ცხოვრება არ მოაქვს, მაშინ ბატონის ქარიზმატული
ავტორიტეტი ქრება.
ქარიზმატული ბატონის მმართველი შტაბის წევრები არიან არა სპეციალურად
ნასწავლი ჩინოვნიკები, არამედ ემოციური ერთობა. შტაბის წევრებსა და
ბატონს შორის არსებობს ემოციური კავშირი, ისინი ცხოვრობენ მეცენატების
ხარჯზე, არ აქვთ მკაცრად განაწილებული მოვალეობები იერარქიულ კიბეზე.
არ აქვთ რეგლამენტი, წესები; აქ წესები იქმნება შემთხვევიდან შემთხვევამდე.
ქარიზმატული ბატონობა არის როგორც ტრადიციულის, ასევე
რაციონალურის საწინააღმდეგო. ბიუროკრატიული ბატონობა არის
რაციონალური, რადგანაც ის მკაცრად გაწერილი წესების მიხედვით მუშაობს,
ქარიზმატული ბატონობა კი არის ირაციონალური, რადგანაც ის ყოველგვარი
წესებისგან დამოუკიდებლად არსებობს. ტრადიციული ბატონობაც
გულისხმობს წესების არსებობას, უბრალოდ ის წესები არა რაციონალურადაა
გაწერილი, არამედ წარსული პრეცედენტების დაცვაზეა ორიენტირებული.
ქარიზმატული ბატონობა ანგრევს წარსულს და ამიტომაც არის
რევოლუციური. ის ლეგიტიმურია მანამ, სანამ პირადი ქარიზმა არ გაცვეთილა
და ”მნიშვნელობს” სხვებისთვის.
წმინდა ქარიზმისთვის ეკონომიკა უცხოა. ის უარს ამბობს ტრადიციულ ან
ყოველდღიურ რაციონალურ ეკონომიკაზე, რომელიც ყოველდღიური
შემოსავლის მომტანია. ეს იმას როდი ნიშნავს, რომ ქარიზმატული
ბატონობა უარს ამბობს ნებისმიერ შემოსავალზე ან შენაძენზე, მაგრამ ამას სისტემატური
და რაციონალური სახე არ აქვს.
ქარიზმა არის რევოლუციიური ძალა. განსხვავებით რაციონალიზირებული
ძალისაგან “ratio”, რომელიც იბრძვის ან გარედან (ცხოვრებისეული პირობების
შეცვლით და მათდამი დამოკიდებულებების შეცვლით) ან
ინტელექტუალიზაციით, ქარიზმა არის გარდაქმნა შიგნიდან, აზროვნებისა და
მოქმედების სრული ცვლილება, განწყობების ორიენტირების სრული შეცვლა.
ქარიზმატული ბატონობა არის პირადი, პიროვნულ თვისებებთან
დაკავშირებული სოციალური ურთიერთობა. ეს არის ერთმორმუწნეთა,
მებრძოლთა, მოსწავლეთა ”ერთობა”. შექმნის პირობებში ქარიზმატული
ბატონობა წარმოადგენს იდეალურ ტიპს, რომელიც დროთა განმავლობაში
სახეს იცვლის და ხდება ან ტრადიციული ან რაციონალური ან ორივე მათგანი
უბრალოდ სხვადასხვა ასპექტში. ამას შემდეგი მოტივები განაპირობებს:
მომხრეთა იდეური და მატერიალური დაინტერესება განაგრძონ არსებობა და
მუდმივად განაახლონ ერთობა;
მმართველი შტაბის - მიმდევართა, მოსწავლეთა, პარტიული პირების - კიდევ
უფრო ძლიერი იდეური და მატერიალური ინტერესები.
დროთა განმავლობაში იწყება ქარიზმის მატარებელი ახალი ობიექტის ძიება,
რომელიც უნდა აღიარონ ლიდერად. შემდეგ ახალ ლიდერს მიაწერენ ახალ
თვისებებს და პიროვნული ქარიზმა ქრება, ახალი ლიდერი ხდება
ლეგიტიმური. ბატონობის ეს სამი ტიპი არის იდეალური ტიპი, რომლებიც რეალობაში არ
გვხვდება. ბატონობის და შესაბამისად ნებისმიერი მორჩილების საფუძველია
რწმენა - ”პრესტიჟულობის” რწმენა. ბატონობის ნებისმიერი ფორმისათვის,
გარდა თავად ბატონისა და მორჩილისა, აუცილებელია მმართველი შტაბის
არსებობა, რომელიც არსებული წესრიგის დაცვაზეა ორიენტირებული.
Tuesday, April 3, 2012
ოსმალოს საქართველო
ოსმალოს საქართველო
ყოველი ერი თავისი ისტორიით სულდგმულობს. იგია საგანძე, საცა ერი პოულობს
თავისი სულის ღონეს, თავისი სულის ბგერას, თვის ზნეობითს და გონებითს
აღმატებულებას, თვის ვინაობას, თვის თვისებას. ჩვენის ფიქრით, არც ერთობა ენისა, არც
ერთობა სარწმუნოებისა და გავრტომობისა ისე არ შეამსჭვალებს ხოლმე ადამიანს
ერთმანეთტან, როგორც ერთობა ისტორიისა. ერი, ერთის ღვაწლის დამდები, ერთს
ისტორიულ უღელში ბმული, ერთად მებრძოლი, ერთა და იმავე ჭირსა და ლხინში
გამოტარებული - ერთსულობით, ერთგულობით, ძლიერია. თუნდ დროთა ბრუნვას ერი
განეყოს, დაერღვიოს, - მაგრამ მაინც რღვეულთა შორის იდუმალი შემსჭვალება, იდუმალი
მიმზიდველობა იმოდენად სუფევს, რომ სამყოფია ხოლმე ერთი რაიმე შემთხვევა, რათა
იფეთქოს, იჭექოს დაძინებულმა ისტორიამ და ერთსულობამ, ერთგულობამ თვისი ძლიერი
ფრთა გაშალოს. ამ დღეში ვართ დღეს ჩვენა და ოსმალეთის საქართველო.
,,ივერიის” წარსულ ნომერში მოხსენიებულს ნაწილებს ოსმალოს საქართველოსას
დიდი პატივისცემა და ხელოვანი ღვაწლი მიუძღვის ჩვენი ერის ისტორიაში, დიდი შრომა
გაუწევია, დიდი მსხვერპლი მოუტანია, მრავალი სისხლი დაუნთხევია ჩვენთან ერთად
საქართველოს ერის თვით-არსებობისთვის. გარდა იმისა, რომ ჩვენ ვართ ერთის სისხლისა და
ხორცისანი, ერთისა და იმავე ენით მოლაპარაკენი, ერთი ისტორიაცა გვქონია. ოდეს
ბიზანტია, სპარსეთი და ოსმალო ამ ჩვენს მშვენიერს ქვეყანას ეტანებოდნენ და ურთიერთს
ეცილებოდნენ, მაშინ ის საქართველოს ნაწილი, რომელიც დღეს ოსმალოს ხელშია, მედგრად
იბრძოდა ჩვენის სარწმუნოების, განათლების, ერთ-მთავრობის დადგინებისთვის და მათდა
და ჩვენთა სასახელოდ ძლევითაც მოსილ იქმნა.
საკვირველს მედიდურს სანახაობას წარმოადგენს იოგი საქართველოს ოსტორიაში,
როდესაც საქართველო დაყოფილ იყო წვრილ სამათვროებად და ერთი ნაწილი სპარსეთის
გავლენის ქვეშ იმყოფებოდა, მეორე ჯერ ბიზანტიისა და მერმე ოსმალოს ზემოქმედების ქვეშ,
ზემო-ქართლი, რომელსაც ეხლა ოსმალოს საქართველოს ვუწოდებთ, ხან ერთს ნაწილს
მიემხრობოდა ხან მეორეს, და თვისის მომხრეობით განაძლიერებდა ქართველებს თვით-
არსებობის დასაცველად. მაშინ თითქმის მარტო მას ეჭირა თავისუფალი დროშა ქართველთა
ერთობისა.
პირველად ქრისტიანობამ იქ, სამცხე-კლარჯეთში მოიკიდა ფეხი ანდრია მოციქულის
მოძღვრებითა, მაშინ როდესაც ქართლ-კახეთში ჯერ კიდევ კერპმსახურება სუფევდა.
ქრისტეს აქეთ პირველ საუკუნეში ადრეკი მეფეს (60 წ) უნდოდა კერპ-თავყვანების
სარწმუნოება მოეფინა და ამისათვის საშინელი ბრძოლა აუტეხა სამცხე-კლარჯეთს, მაგრამ
სამცხე-კლარჯეთში ქრისტიანობა არამც თუ მოისპო, პირიქით უფრო გავრცელდა და
დამკვიდრდა ჯერ ისევ წმინდა ნინოს მოსვლამდე.
როდესაც ბიზანტიის და სპარსეთის შუა ატყდა შესანიშნავი ბრძოლა ,,ლაზიკის”
თაობაზედ, მაშინ ეხლანდელი ოსმალოს საქართველო დიდ საისტორიო ასპარეზად შეიქმნა
მათთა შორის. სპარსეთი ძლეულ იქმნა და იგი ნაწილი საქართველოსი დარჩა ბიზანტიის
უფლების ქვეშ. შემდეგ ქართ-კახეთთან შეერთების სურვილმა აღმოიჩინა თავი, მაგრამ
ბიზანტიამ დაუშალა და მისცა მხოლოდ უფლება ქართველი კათალიკოზი იყოლიონ. ,,რათა
დასხდებოდენ კათალიკოზად ნათესავნი ქართველნი და არა ბერძენნი, და აქვნდეს
უაღრესობა ყოველთა ეკლესიათა და მღვდელ-მთავართა ზედა”. ეს მოხდა 586 წ. ქრისტ.
შობიდან. ამგვარად მთელის საქართველოს ერთობის წადილს ცოტად თუ ბევრად
კმაყოფილება მიეცა, სულიერად მაინც, თუ არ ხორციელად. მეექვსე საუკუნის დასასრულს
კლარჯეთის და ჯავახეთის მთავარი გურამ კურაპალატი, ბაგრატიონის გვარის კაცი,
ბიზანტიის შემწეობით შეიქმნა მეფედ ქართლ-კახეტისაცა და ამგვარად დიდი ნაწილი
საქართველოსი შეერთდა საქართველოსვე ეხლანდელის ოსმალოს საქართველოს
შემწეობითა. თუმცა ამის შემდეგ ისევ დაირღვა საქართველო ნაწილებად, მაგრამ არტანუჯის
ბაგრატიონთა გვარი გაძიერდა და ამას მოჰყვა მთელის საქართველოსათვის ნაყოფიერი და
საკეთილო შედეგი.
როდესაც არაბები საქართველოში შემოვიდნენ და მაჰმადიანობის გავრცელებას
ცდილობდნენ, ეხლანდელი ოსმალეთის საქართველო ქრისტიანობისთვის იღვწოდა
ბაგრატიონების მეთაურობითა და წინამძღოლობითა. ეხლაც დარჩენილა მრავალი დიდ-
შვენიერნი, თლილის ქვით ამოყვანილი და მხატვრობით შემკული ეკლესიები, იმ დროს
აღშენებული იმავე დროს სამცხე-კლარჯეთის ქართველნი მიდიოდნენ საბერძნეთს სწავლის
მისაღებად, ნასწავლნი მოდიოდნენ უკანვე და ჰფენდნენ სწავლასა და საქართველოს ხალხთა
შორის. იმ დროს, როდესაც ტიფლისსა და გარშემო ადგილებში მაჰმადიონიბის გავრცელებას
მეცადინეობდნენ თავისი არაბულის წიგნების შუამავლობითა, სამცხე-კლარჯეთის
ქართველნი საღმრთო და საერო წიგნებს ქრისტიანობისას ჰსთარგმნიდნენ და ქრისტეანობის
განმტკიცებისთვის აწესებდნენ მონასტრებსა, რომლებშიაც ყმაწვილებისათვის
სასწავლებელთ მართავდნენ.
უწარჩინებულესნი მამანი, საღმრთო-საერო თხზულებათა მწერალნი ჩვენი,
ეხლანდელის ოსამლოს საქართველოს შვილნი და მცხოვრებნი იყვნენ. ჩვენი სასიქადულო
,,ვეფხის-ტყაოსნის” მთქმელი შოთა რუსთაველი იმ მხრის კაცი იყო. რუსთავის დაბა,
რომელსაც თავის სამშობლოდ იხსენიებს რუსთაველი, სამცხე-საათაბაგოშია. ჩვენი ყოფილი
ცხოვრება იქ აღყვავებულა, ჩვენს სიცოცხლეს აქ უჩქეფნია, ჩვენის სულის ძლიერებას იქ
აღუმართავს თვისი სახელმგანთქმული დროშა, თითქმის იგია ჩვენის სულის
აღმატებულების აკვანი და იგივეა სამარეც ჩვენი ყოფილის ადამიანობისა. სწავლა,
განათლება, მამულისათვის თავგამეტებული სიყვარული თითქმის იქიდამ ეფინებოდა ჩვენს
ქვეყანას ერთს დროს.
ბოლოს ბაგრატიონთა გვარის კაცი მეფე ბაგრატ III გაძლიერდა იმოდენად, რომ 1014 წ.
შეაერთა სრულიად საქართველო და ჩვენი ქვეყანა შეიქმნა ძლიერ და სახელოვან.
ეხლანდელმა ოსმალოს საქართველომ იმ შეერთებისათვის დიდი ღვაწლი დასდო ჩვენს
ქვეყანას, დიდი სისხლი დაანთხია, დიდი ქველობა გასწია.
თამარ მეფის შემდეგ, ე.ი. ჟამს, როდესაც ჩვენი ქვეყნის ერთობა დაირღვა, ეხლანდელს
ოსმალოს საქართველოში მფლობელობდა სამცხის ათაბაგი, რომელიც ახლციხეში
მკვიდრობდა და იგი ადგილი წოდებული იყო სამცხე საათაბაგოდ. ბიზანტიის იმპერიის
დაპყრობის შემდეგ ოსმალებმა მრავალი ჭირი მიაყენეს სამცხე-საათაბაგოსა, რომლის
დაპყრობასაც ძლიერ ეტანებოდნენ და ამისთვის ქრისტიანობის აღმოფხვრა უნდოდათ.
მაგრამ 1625 წლამდე სამცხე-საათაბაგოს მთავრებს მტკიცედ ეპყრათ ქრისტიანობა და
ყოველთვის თავ-გაწირულობით, თავ-დადებით ებრძოდნენ ოსმალოთა, ასე რომ ოსმალებმა
ვერ დააკლეს რა ვერც სარწმუნოებასა, ვერც ქართველობის გვარტომობასა, თუმცა მრავალი
მსხვერპლი კი შეაწირვინეს 1625 წ. ბექამ მოწამლა თავისი ძმისწული, უკანასკნელი ათაბაგი
მანუჩარ, გადაუდგა ქრისტიანობას, ქართველობას, მიიღო ორ-თუღიანი ფაშობა
ოსმალეთისგან სამცხე-საათაბაგოში და სახელად დაირქვა საფარ-ფაშა. ამის გამო ბევრნი
თავადაზნაურნი და გლეხნი გადმოიხვეწნენ ქართლს, ზოგიერთებს იქ დარჩენილთა
მიაღებინეს მაჰმადიანობა, ზოგს ძალდატანებით, ზოგს მოტყუებით და მაცდურობით;
სამღვდელონი და ეპისკოპისზნი მოსწყვიტეს, საყდრები დასძარცვეს, და ყოველი საღმრთო-
საერო წიგნები ცეცხლს მისცეს. ჩვენი მოძმე ქრისტიანი ხალხი დარჩა უწინამძღვროდ,
უმოძღვროდ, უეკლესიოდ და სასოწარკვეთილი, მწარედ დაჩაგრული, უწყალოდ დევნილი
და განადგურებული, ნელ-ნელად მიეცა მაჰმადიანობასა.
დღესაც იციან იქაურმა ქართველებმა, რომ ზოგის დედა, მამა, პაპა ჯერ კიდევ მათს ხსოვნაში
ქრისტიანები ყოფილან, ამბობენ, რომ იქ ზოგიერთი დღესაც იდუმალად აღიარებს
ქრისტიანებასაო, რომ დღესაც ათისა თუ თერთმეტის წლის ყმაწვილები საჩვენოში
გადმოჰყავთ მოსანათლავად, ზოგი ჩვენებურად ჯვარსაც იწერს, ოსმალების იდუმალად
თურმე.
ეგრეთ, - მთავრობამ, მუხთლობამ, ღალატმა, შავით მოსილმა საქართველოს ბედმა
განგვაშორა ჩვენ ძმები - ერთად სისხლის მღვრელნი, ერთად ღვაწლის დამდებნი, ერთად
ტანჯულნი და ერთად მოლხინენი. დიდმა ღვაწლმა ბაგრატ მესამისამ, დავით
აღმაშენებლისამ, თამარ დედოფლისამ, უქმად ჩაუარა ამოდენად ტანჯულს, ბედისაგან
დევნულს, ერთობისათვის და ქრისტიანობისათვის სისხლ-დათხეულსა საქართველოსა.
სარწმუნოების სხვა-და-სხვაობა ჩვენ არ გვაშინებს, ქართველმა, თავისის სარწმუნოებისათვის
ჯვარ-ცმულმა, იცის პატივი სხვის სარწმუნოებისაც. ამიტომაც ჩვენს ისტორიაში არ არის
მაგალითი, რომ ქართველს სურვებიყოს ოდესმე სხვისა სარწმუნოების დაჩაგვრა და დევნა.
სომეხნი, ებრაელნი, თვით მაჰმადიანნიცა, ჩვენს შორის მცხოვრებნი, ამაში ჩვენ ვერაფერს
ვერ წაგვაყვედრებენ. სხვა ქვეყანაში სარწმუნოებისათვის დევნილნი და ჩაგრულნი - აქ
ჩვენში ჰპოულობდენენ მშვიდობის-მყოფელს სავანესა და - სინიდისის თავისუფლებასა.
არ გვაშინებს მეთქი ჩვენ ის გარემოება, რომ ჩვენ ძმებს ოსმალოს საქართველოში
მცხოვრებთა, დღეს მაჰმადიანის სარწმუნოება უჭირავთ, ოღონდ მოვიდეს კვლავ ის
ბედნიერი დღე, რომ ჩვენ ერთმანეთს კიდევ შევუერთდეთ, ერთმანეთი ვიძმოთ, ქართველი,
ჩვენდა სასიქადულოდ, კვლავ დაუმტკიცებს ქვეყანასა, რომ იგი არ ერჩის ადამიანის
სინიდისს, და დიდი ხნის განშორებულს ძმას ძმურადვე შეითვისებს, თვის პატიოსანს და
ლმობიერს გულზედ ძმას ძმურადვე მიიყრდენს თვალში სიხარულის ცრემლ-მორეული
ქართველი. და თუ ამისათვის საჭიროა, რომ სიხარულის ცრემლის უწინარეს ჯერ ჩვენი
სისხლი დაიღვაროს, ნუთუ ქართველი უკუ-დრკება და თავს არ შესწირავს მას, რისთვისაც
ორი ათასი წელიწადი თავი უწირავთ ჩვენთა დიდებულთა მამ-პაპათა...
„ივერია“. 1877. №9. გვ.1-3.
ილია ჭავჭავაძე
ყოველი ერი თავისი ისტორიით სულდგმულობს. იგია საგანძე, საცა ერი პოულობს
თავისი სულის ღონეს, თავისი სულის ბგერას, თვის ზნეობითს და გონებითს
აღმატებულებას, თვის ვინაობას, თვის თვისებას. ჩვენის ფიქრით, არც ერთობა ენისა, არც
ერთობა სარწმუნოებისა და გავრტომობისა ისე არ შეამსჭვალებს ხოლმე ადამიანს
ერთმანეთტან, როგორც ერთობა ისტორიისა. ერი, ერთის ღვაწლის დამდები, ერთს
ისტორიულ უღელში ბმული, ერთად მებრძოლი, ერთა და იმავე ჭირსა და ლხინში
გამოტარებული - ერთსულობით, ერთგულობით, ძლიერია. თუნდ დროთა ბრუნვას ერი
განეყოს, დაერღვიოს, - მაგრამ მაინც რღვეულთა შორის იდუმალი შემსჭვალება, იდუმალი
მიმზიდველობა იმოდენად სუფევს, რომ სამყოფია ხოლმე ერთი რაიმე შემთხვევა, რათა
იფეთქოს, იჭექოს დაძინებულმა ისტორიამ და ერთსულობამ, ერთგულობამ თვისი ძლიერი
ფრთა გაშალოს. ამ დღეში ვართ დღეს ჩვენა და ოსმალეთის საქართველო.
,,ივერიის” წარსულ ნომერში მოხსენიებულს ნაწილებს ოსმალოს საქართველოსას
დიდი პატივისცემა და ხელოვანი ღვაწლი მიუძღვის ჩვენი ერის ისტორიაში, დიდი შრომა
გაუწევია, დიდი მსხვერპლი მოუტანია, მრავალი სისხლი დაუნთხევია ჩვენთან ერთად
საქართველოს ერის თვით-არსებობისთვის. გარდა იმისა, რომ ჩვენ ვართ ერთის სისხლისა და
ხორცისანი, ერთისა და იმავე ენით მოლაპარაკენი, ერთი ისტორიაცა გვქონია. ოდეს
ბიზანტია, სპარსეთი და ოსმალო ამ ჩვენს მშვენიერს ქვეყანას ეტანებოდნენ და ურთიერთს
ეცილებოდნენ, მაშინ ის საქართველოს ნაწილი, რომელიც დღეს ოსმალოს ხელშია, მედგრად
იბრძოდა ჩვენის სარწმუნოების, განათლების, ერთ-მთავრობის დადგინებისთვის და მათდა
და ჩვენთა სასახელოდ ძლევითაც მოსილ იქმნა.
საკვირველს მედიდურს სანახაობას წარმოადგენს იოგი საქართველოს ოსტორიაში,
როდესაც საქართველო დაყოფილ იყო წვრილ სამათვროებად და ერთი ნაწილი სპარსეთის
გავლენის ქვეშ იმყოფებოდა, მეორე ჯერ ბიზანტიისა და მერმე ოსმალოს ზემოქმედების ქვეშ,
ზემო-ქართლი, რომელსაც ეხლა ოსმალოს საქართველოს ვუწოდებთ, ხან ერთს ნაწილს
მიემხრობოდა ხან მეორეს, და თვისის მომხრეობით განაძლიერებდა ქართველებს თვით-
არსებობის დასაცველად. მაშინ თითქმის მარტო მას ეჭირა თავისუფალი დროშა ქართველთა
ერთობისა.
პირველად ქრისტიანობამ იქ, სამცხე-კლარჯეთში მოიკიდა ფეხი ანდრია მოციქულის
მოძღვრებითა, მაშინ როდესაც ქართლ-კახეთში ჯერ კიდევ კერპმსახურება სუფევდა.
ქრისტეს აქეთ პირველ საუკუნეში ადრეკი მეფეს (60 წ) უნდოდა კერპ-თავყვანების
სარწმუნოება მოეფინა და ამისათვის საშინელი ბრძოლა აუტეხა სამცხე-კლარჯეთს, მაგრამ
სამცხე-კლარჯეთში ქრისტიანობა არამც თუ მოისპო, პირიქით უფრო გავრცელდა და
დამკვიდრდა ჯერ ისევ წმინდა ნინოს მოსვლამდე.
როდესაც ბიზანტიის და სპარსეთის შუა ატყდა შესანიშნავი ბრძოლა ,,ლაზიკის”
თაობაზედ, მაშინ ეხლანდელი ოსმალოს საქართველო დიდ საისტორიო ასპარეზად შეიქმნა
მათთა შორის. სპარსეთი ძლეულ იქმნა და იგი ნაწილი საქართველოსი დარჩა ბიზანტიის
უფლების ქვეშ. შემდეგ ქართ-კახეთთან შეერთების სურვილმა აღმოიჩინა თავი, მაგრამ
ბიზანტიამ დაუშალა და მისცა მხოლოდ უფლება ქართველი კათალიკოზი იყოლიონ. ,,რათა
დასხდებოდენ კათალიკოზად ნათესავნი ქართველნი და არა ბერძენნი, და აქვნდეს
უაღრესობა ყოველთა ეკლესიათა და მღვდელ-მთავართა ზედა”. ეს მოხდა 586 წ. ქრისტ.
შობიდან. ამგვარად მთელის საქართველოს ერთობის წადილს ცოტად თუ ბევრად
კმაყოფილება მიეცა, სულიერად მაინც, თუ არ ხორციელად. მეექვსე საუკუნის დასასრულს
კლარჯეთის და ჯავახეთის მთავარი გურამ კურაპალატი, ბაგრატიონის გვარის კაცი,
ბიზანტიის შემწეობით შეიქმნა მეფედ ქართლ-კახეტისაცა და ამგვარად დიდი ნაწილი
საქართველოსი შეერთდა საქართველოსვე ეხლანდელის ოსმალოს საქართველოს
შემწეობითა. თუმცა ამის შემდეგ ისევ დაირღვა საქართველო ნაწილებად, მაგრამ არტანუჯის
ბაგრატიონთა გვარი გაძიერდა და ამას მოჰყვა მთელის საქართველოსათვის ნაყოფიერი და
საკეთილო შედეგი.
როდესაც არაბები საქართველოში შემოვიდნენ და მაჰმადიანობის გავრცელებას
ცდილობდნენ, ეხლანდელი ოსმალეთის საქართველო ქრისტიანობისთვის იღვწოდა
ბაგრატიონების მეთაურობითა და წინამძღოლობითა. ეხლაც დარჩენილა მრავალი დიდ-
შვენიერნი, თლილის ქვით ამოყვანილი და მხატვრობით შემკული ეკლესიები, იმ დროს
აღშენებული იმავე დროს სამცხე-კლარჯეთის ქართველნი მიდიოდნენ საბერძნეთს სწავლის
მისაღებად, ნასწავლნი მოდიოდნენ უკანვე და ჰფენდნენ სწავლასა და საქართველოს ხალხთა
შორის. იმ დროს, როდესაც ტიფლისსა და გარშემო ადგილებში მაჰმადიონიბის გავრცელებას
მეცადინეობდნენ თავისი არაბულის წიგნების შუამავლობითა, სამცხე-კლარჯეთის
ქართველნი საღმრთო და საერო წიგნებს ქრისტიანობისას ჰსთარგმნიდნენ და ქრისტეანობის
განმტკიცებისთვის აწესებდნენ მონასტრებსა, რომლებშიაც ყმაწვილებისათვის
სასწავლებელთ მართავდნენ.
უწარჩინებულესნი მამანი, საღმრთო-საერო თხზულებათა მწერალნი ჩვენი,
ეხლანდელის ოსამლოს საქართველოს შვილნი და მცხოვრებნი იყვნენ. ჩვენი სასიქადულო
,,ვეფხის-ტყაოსნის” მთქმელი შოთა რუსთაველი იმ მხრის კაცი იყო. რუსთავის დაბა,
რომელსაც თავის სამშობლოდ იხსენიებს რუსთაველი, სამცხე-საათაბაგოშია. ჩვენი ყოფილი
ცხოვრება იქ აღყვავებულა, ჩვენს სიცოცხლეს აქ უჩქეფნია, ჩვენის სულის ძლიერებას იქ
აღუმართავს თვისი სახელმგანთქმული დროშა, თითქმის იგია ჩვენის სულის
აღმატებულების აკვანი და იგივეა სამარეც ჩვენი ყოფილის ადამიანობისა. სწავლა,
განათლება, მამულისათვის თავგამეტებული სიყვარული თითქმის იქიდამ ეფინებოდა ჩვენს
ქვეყანას ერთს დროს.
ბოლოს ბაგრატიონთა გვარის კაცი მეფე ბაგრატ III გაძლიერდა იმოდენად, რომ 1014 წ.
შეაერთა სრულიად საქართველო და ჩვენი ქვეყანა შეიქმნა ძლიერ და სახელოვან.
ეხლანდელმა ოსმალოს საქართველომ იმ შეერთებისათვის დიდი ღვაწლი დასდო ჩვენს
ქვეყანას, დიდი სისხლი დაანთხია, დიდი ქველობა გასწია.
თამარ მეფის შემდეგ, ე.ი. ჟამს, როდესაც ჩვენი ქვეყნის ერთობა დაირღვა, ეხლანდელს
ოსმალოს საქართველოში მფლობელობდა სამცხის ათაბაგი, რომელიც ახლციხეში
მკვიდრობდა და იგი ადგილი წოდებული იყო სამცხე საათაბაგოდ. ბიზანტიის იმპერიის
დაპყრობის შემდეგ ოსმალებმა მრავალი ჭირი მიაყენეს სამცხე-საათაბაგოსა, რომლის
დაპყრობასაც ძლიერ ეტანებოდნენ და ამისთვის ქრისტიანობის აღმოფხვრა უნდოდათ.
მაგრამ 1625 წლამდე სამცხე-საათაბაგოს მთავრებს მტკიცედ ეპყრათ ქრისტიანობა და
ყოველთვის თავ-გაწირულობით, თავ-დადებით ებრძოდნენ ოსმალოთა, ასე რომ ოსმალებმა
ვერ დააკლეს რა ვერც სარწმუნოებასა, ვერც ქართველობის გვარტომობასა, თუმცა მრავალი
მსხვერპლი კი შეაწირვინეს 1625 წ. ბექამ მოწამლა თავისი ძმისწული, უკანასკნელი ათაბაგი
მანუჩარ, გადაუდგა ქრისტიანობას, ქართველობას, მიიღო ორ-თუღიანი ფაშობა
ოსმალეთისგან სამცხე-საათაბაგოში და სახელად დაირქვა საფარ-ფაშა. ამის გამო ბევრნი
თავადაზნაურნი და გლეხნი გადმოიხვეწნენ ქართლს, ზოგიერთებს იქ დარჩენილთა
მიაღებინეს მაჰმადიანობა, ზოგს ძალდატანებით, ზოგს მოტყუებით და მაცდურობით;
სამღვდელონი და ეპისკოპისზნი მოსწყვიტეს, საყდრები დასძარცვეს, და ყოველი საღმრთო-
საერო წიგნები ცეცხლს მისცეს. ჩვენი მოძმე ქრისტიანი ხალხი დარჩა უწინამძღვროდ,
უმოძღვროდ, უეკლესიოდ და სასოწარკვეთილი, მწარედ დაჩაგრული, უწყალოდ დევნილი
და განადგურებული, ნელ-ნელად მიეცა მაჰმადიანობასა.
დღესაც იციან იქაურმა ქართველებმა, რომ ზოგის დედა, მამა, პაპა ჯერ კიდევ მათს ხსოვნაში
ქრისტიანები ყოფილან, ამბობენ, რომ იქ ზოგიერთი დღესაც იდუმალად აღიარებს
ქრისტიანებასაო, რომ დღესაც ათისა თუ თერთმეტის წლის ყმაწვილები საჩვენოში
გადმოჰყავთ მოსანათლავად, ზოგი ჩვენებურად ჯვარსაც იწერს, ოსმალების იდუმალად
თურმე.
ეგრეთ, - მთავრობამ, მუხთლობამ, ღალატმა, შავით მოსილმა საქართველოს ბედმა
განგვაშორა ჩვენ ძმები - ერთად სისხლის მღვრელნი, ერთად ღვაწლის დამდებნი, ერთად
ტანჯულნი და ერთად მოლხინენი. დიდმა ღვაწლმა ბაგრატ მესამისამ, დავით
აღმაშენებლისამ, თამარ დედოფლისამ, უქმად ჩაუარა ამოდენად ტანჯულს, ბედისაგან
დევნულს, ერთობისათვის და ქრისტიანობისათვის სისხლ-დათხეულსა საქართველოსა.
სარწმუნოების სხვა-და-სხვაობა ჩვენ არ გვაშინებს, ქართველმა, თავისის სარწმუნოებისათვის
ჯვარ-ცმულმა, იცის პატივი სხვის სარწმუნოებისაც. ამიტომაც ჩვენს ისტორიაში არ არის
მაგალითი, რომ ქართველს სურვებიყოს ოდესმე სხვისა სარწმუნოების დაჩაგვრა და დევნა.
სომეხნი, ებრაელნი, თვით მაჰმადიანნიცა, ჩვენს შორის მცხოვრებნი, ამაში ჩვენ ვერაფერს
ვერ წაგვაყვედრებენ. სხვა ქვეყანაში სარწმუნოებისათვის დევნილნი და ჩაგრულნი - აქ
ჩვენში ჰპოულობდენენ მშვიდობის-მყოფელს სავანესა და - სინიდისის თავისუფლებასა.
არ გვაშინებს მეთქი ჩვენ ის გარემოება, რომ ჩვენ ძმებს ოსმალოს საქართველოში
მცხოვრებთა, დღეს მაჰმადიანის სარწმუნოება უჭირავთ, ოღონდ მოვიდეს კვლავ ის
ბედნიერი დღე, რომ ჩვენ ერთმანეთს კიდევ შევუერთდეთ, ერთმანეთი ვიძმოთ, ქართველი,
ჩვენდა სასიქადულოდ, კვლავ დაუმტკიცებს ქვეყანასა, რომ იგი არ ერჩის ადამიანის
სინიდისს, და დიდი ხნის განშორებულს ძმას ძმურადვე შეითვისებს, თვის პატიოსანს და
ლმობიერს გულზედ ძმას ძმურადვე მიიყრდენს თვალში სიხარულის ცრემლ-მორეული
ქართველი. და თუ ამისათვის საჭიროა, რომ სიხარულის ცრემლის უწინარეს ჯერ ჩვენი
სისხლი დაიღვაროს, ნუთუ ქართველი უკუ-დრკება და თავს არ შესწირავს მას, რისთვისაც
ორი ათასი წელიწადი თავი უწირავთ ჩვენთა დიდებულთა მამ-პაპათა...
„ივერია“. 1877. №9. გვ.1-3.
ილია ჭავჭავაძე
სარჩობელაზედ ( ნაწყვეტი, ბიჭის წერილი პეტრეს)
დღეს რომ ყმაწვილი ბიჭი დაარჩვეს, ჩემი ძმა იყო...”
— რაო? — გააწყვეტინა კითხვა ზარდაცემულმა პეტრემ და ელდისაგან გაფითრდა. — ჩამოარჩესო!.. მაშ მართალი იყო ის ამბავი!.. მაშ ხალხი რაღას ჰხარხარებდა მერე!.. წაიკითხე, წაიკითხე. ნეტა არ მენახა.
— მამი, რას ამბობ? — ჰკითხა გაოცებულმა შვილმა, — რატომ ეგრე დამთხვევით და გადარეულად ლაპარაკობ!
— წაიკითხე-მეთქი, მე ვიცი რასაც ვლაპარაკობ, — უთხრა პეტრემ წყრომით და გულის აღელვებით.
„შენ სამს და ათ შაურს ერთი ათად გიბრუნებ. შენმა გულკეთილობამ რომ ტკბილი ნაღველი ჩამისახა გულში და კინაღამ არ დამიმორჩილა, აქამდის კიდევ გულში მიღვივის, როგორც ნაცრის ქვეშ შენახული ნაღვერდალი. ისიც გაქრება, ვიცი. განა შენ კი ამხანაგი არა ხარ ჩემის მამინაცვლისა! განა შენ კი არ დამირჩე ერთად-ერთი ძმა! განა შენ კი არ მიიყვანე ის სარჩობელამდე!“
ხიდ-ჩატეხილობის მაგალითი რომელიც ილიას დროს არსებობდა ერთ-ერთი იყო რომელსაც ის დაუღალავად ებრძოდა და ცდილობდა აღმოეფხვრა საზოგადოების უთანასწორობა რომელმაც მრავალი სავალალო შედეგი მოუტანა იმდროინდელ საქართველოს, "სარჩობელაზედ" ნაჩვენებია საზოგადოების გულგრილობა ორი ძმის მიმართ რომლებსაც ხელი ჰკრა ყველამ არავინ შეიფარა არავინ უპატრონა, ეს სწორედ საზოგადოების ბრალია მათი მძიმე ხვედრი რომელიც ყველამ უნდა აუნაზღაუროს მათ "ყველამ უნდა მიზღას ჩემი დანაკარგი." ის მძიმე დანაკარგი ის ერთადერთი ძმა-კაცი ის ერთადერთი კეთილის მყოფელი ის ერთადერთი მისთვის თავდადებული რომელიც კატის კნუტივით დაურჩეს და საბოლოოდ ჩატეხეს ხიდი და ჩააქრეს ის ნაღვერდალი რომელიც მის გულში იყო ჯერ კიდევ შემორჩენილი.
— რაო? — გააწყვეტინა კითხვა ზარდაცემულმა პეტრემ და ელდისაგან გაფითრდა. — ჩამოარჩესო!.. მაშ მართალი იყო ის ამბავი!.. მაშ ხალხი რაღას ჰხარხარებდა მერე!.. წაიკითხე, წაიკითხე. ნეტა არ მენახა.
— მამი, რას ამბობ? — ჰკითხა გაოცებულმა შვილმა, — რატომ ეგრე დამთხვევით და გადარეულად ლაპარაკობ!
— წაიკითხე-მეთქი, მე ვიცი რასაც ვლაპარაკობ, — უთხრა პეტრემ წყრომით და გულის აღელვებით.
საწყალი ბერიკაცი სულ თრთოდა, თითქო ციება აცახცახებსო.
შვილმა გაიქნივ-გამოიქნივა თავი, — მამა-ჩემს ეს რა დამართვიაო, და დაიწყო ისევ კითხვა:
„მამა-ჩვენი ერთი ღარიბი აზნაურიშვილი იყო. როცა მოკვდა, ჩვენ ორი ძმანი პატარები დავრჩით. დედა მალე გაგვითხოვდა, შეირთო ერთი ვიღაც აზნაურიშვილი, ქალაქში მსახურობდა. რაც მამისაგან დედულ-მამული გვქონდა, — ცოტა, მაგრამ იმოდენა, რომ ტკბილის ლუკმის ილაჯი გვექნებოდა — სულ მამინაცვალმა წაგვართვა, დაგვიყიდა, მიცვალ-მოცვალა და ჩვენ ცარიელზედ დაგვსვა. მინამ პატარები ვიყავით, ჩვენ სოფლად ვეყარენით უპატრონოდ და ისინი კი ქალაქში იყვნენ. როცა მოვიდოდნენ, ჩვენ საწყლებს სულ ტყავს გვაძრობდნენ ცემითა.
შვილმა გაიქნივ-გამოიქნივა თავი, — მამა-ჩემს ეს რა დამართვიაო, და დაიწყო ისევ კითხვა:
„მამა-ჩვენი ერთი ღარიბი აზნაურიშვილი იყო. როცა მოკვდა, ჩვენ ორი ძმანი პატარები დავრჩით. დედა მალე გაგვითხოვდა, შეირთო ერთი ვიღაც აზნაურიშვილი, ქალაქში მსახურობდა. რაც მამისაგან დედულ-მამული გვქონდა, — ცოტა, მაგრამ იმოდენა, რომ ტკბილის ლუკმის ილაჯი გვექნებოდა — სულ მამინაცვალმა წაგვართვა, დაგვიყიდა, მიცვალ-მოცვალა და ჩვენ ცარიელზედ დაგვსვა. მინამ პატარები ვიყავით, ჩვენ სოფლად ვეყარენით უპატრონოდ და ისინი კი ქალაქში იყვნენ. როცა მოვიდოდნენ, ჩვენ საწყლებს სულ ტყავს გვაძრობდნენ ცემითა.
შიშველ-ტიტველნი,
მშიერ-მწყურვალნი ვეხეტებოდით სოფლის ორღობეებში უპატრონოდ. ბიჭი იყო
შინა-მოსამსახურე, ჩვენა გვცემდა, მამინაცვალი იყო, ჩვენა გვცემდა, ყველანი
შინაურები, ვისაც კი შეეძლო, გვიტყაპუნებდნენ თავში. ბევრს უცხოს,
მართალია, ვეცოდებოდით, საწყალი ობლები, მაგრამ შველა კი არსად იყო. ბოლოს,
რომ ცოტა წამოვიზარდენით, მამინაცვალმა მოგვიშორა თავიდამ, მიგვაბარა
სალდათის შკოლაში თუქურმიშაზედ, ვაიდამ ვუიში ჩაგვაგდო. აგვიყროლეს სული
რუსულის ლანძღვითა და თრევითა, ამოგვართვეს სული ცემა-ტყეპითა. ვითმინეთ და
ვეღარ ავიტანეთ. დავკარით ფეხი და გამოვიქეცით.
შევიარეთ
ჩვენს სოფელში, ჩვენის ძველის სახლიდამ ბიჭებმა გამოგვყარეს, ერთის ღამის
ბინაც არ მოგვცეს. გამოვედით ორნი ობოლნი ამ ტრიალ დედამიწაზედ უპუროდ,
უფულოდ, უბინაოდ, უნუგეშოდ, უთვისტომოდ. ვის შესტკივდებოდა ჩვენთვის გული?
ჩვენ ყველასათვის უცხონი ვიყავით, ყველანი ჩვენთვის. გამოვწიეთ
ქალაქისაკენ, გაბოროტებულნი, მთელს ქვეყანაზედ გულამღვრეულნი. გადავემტერეთ
უსამართლო ქვეყანას, გადავემტერეთ ყველას, მამინაცვალს, დედას, ავსა,
კარგსა, შენა და სხვასა. პატარები ვიყავით, ყველა ხედავდა — რომ თვალნათლივ
გვძარცვავდნენ, არავინ არ გამოგვესარჩლა, არავინ მოგვეშველა, არავინ ხმა
არ ამოიღო. ჩვენი ცოდვა ყველამ დაიდო კისრად.
მამინაცვალმა
კი არა, თქვენ ყველამ გაგვძარცვეთ ჩვენ, თქვენ ყველამ მოგვიღეთ ბოლო.
მინამ ცოცხალი ვარ, ყველას გადვუხდი და როცა აღარ ვიქნები, იქ, ღმერთს
გავცეთ ყველამ პასუხი. სულ ყველანი იქ მივალთ და იქ დავუდგებით ერთმანეთს
პირისპირ. ვნახოთ, ვინ გამოვა მართალი, ვინ მტყუანი. ღმერთი გულს უფრო
სინჯავს, მინამ საქმეს; იქ სამართალი არ გაბრუნდდება.
...გახსოვს, ამ ოთხი წლის წინად ლოჭინის ხევის პირს რომ ურმები გამოშვებული გქონდათ? გახსოვს, ორი ყმაწვილი რომ მოგადგათ? ისინი ჩვენ ვიყავით, ორის დღის უჭმელები. საწყალმა ჩემმა ძმამ, ბეჟანს რომ ვეძახოდი, ბევრი ტყუილი ილაპარაკა მაშინ...
...გახსოვს, ამ ოთხი წლის წინად ლოჭინის ხევის პირს რომ ურმები გამოშვებული გქონდათ? გახსოვს, ორი ყმაწვილი რომ მოგადგათ? ისინი ჩვენ ვიყავით, ორის დღის უჭმელები. საწყალმა ჩემმა ძმამ, ბეჟანს რომ ვეძახოდი, ბევრი ტყუილი ილაპარაკა მაშინ...
მე
მწყინდა ეგ, მე მაგას ვთაკილობდი, მაგრამ ვერა გავაწყე-რა. ჩემი საცოდავი
ძმა უჯათი იყო, თვითრჯული, და ვაი რომ ამასთანავე გულნამცეცაც იყო. ღმერთმა
მიპატიოს ის ერთად-ერთი სული, ის ერთად-ერთი ჩემი სისხლი და ხორცი, ის
ერთად-ერთი ძმა-კაცი, ის ერთად-ერთი ადამიანი ჩემი კეთილის-მყოფელი,
ჩემთვის თავდადებული, ჩემი მოსიყვარულე და ერთგული. დღეს ჩემის თვალით
ვნახე, რომ კატასავით დამირჩეს!.. განა ამას შევარჩენ ქვეყანასა, მინამ
კაცი მქვიან, მინამ თავზედ ქუდი მხურავს, მინამ პირში სული მიდგა!
„შენ მაშინ გულის-ტკივილით დაგვიურვე. შენმა გულკეთილობამ კინაღამ მადლის შუქი არ ჩააწვდინა ჩემს ბნელს გულამდე, კინაღამ შენმა გულკეთილობამ არ მომინადირა. მთელი ღამე არა მძინებია, გამიკრთა მაშინ ძილი.
„შენ მაშინ გულის-ტკივილით დაგვიურვე. შენმა გულკეთილობამ კინაღამ მადლის შუქი არ ჩააწვდინა ჩემს ბნელს გულამდე, კინაღამ შენმა გულკეთილობამ არ მომინადირა. მთელი ღამე არა მძინებია, გამიკრთა მაშინ ძილი.
თუმცა
ძალიან დაღალული ვიყავ. როცა ჩემი ძმა წამოდგა და შენ ჯიბეების ჭრა
დაგიწყო, გული დამეთანაღრა, ავიმრიზე, თმა ყალხზედ შემიდგა. მაგრამ ხმა არ
გავე, არ დავუშალე. გაწყდეს, საცა წვრილია-მეთქი!.. ეგეც ჩემი მძარცველია,
ეგ რომ კაცი ყოფილიყო, მე არ გამაძარცვინებდა-მეთქი.
„გაგქურდეთ და ჩამოვედით ქალაქს. აქ ცოდვაც და მადლიც უფრო ხალვათად დადის.
„გაგქურდეთ და ჩამოვედით ქალაქს. აქ ცოდვაც და მადლიც უფრო ხალვათად დადის.
ორივეს
დიდი შარა-გზა აქვს. მას აქეთ დღე არ გამოსულა, რომ არავინ არ
გაგვეძარცვოს. ჩვენი დანაკარგი, ვინც შეგვხვდა, ვაზღვევინეთ. ამით
ვირჩენდით თავსა, ამითვე ვიფხანდით ისარნაკრავს, გამწარებულს და
გაბოროტებულს გულსა. გული მაინც არ დაგვიცხრა, რაღაცას ლამობდა, საითღაც
იწევდა. ვერ დავაამეთ და ვერა...
„ამ ორის წლის წინად ისე მოხდა, თითქო თითონ ბედმა მიგვიყვანა მამინაცვლის სახლშიო.
„ამ ორის წლის წინად ისე მოხდა, თითქო თითონ ბედმა მიგვიყვანა მამინაცვლის სახლშიო.
დედა-ჩვენი
მაშინ შინ არ იყო, სოფელში გაესტუმრებინა ქმარს. შევუცვივდით ღამე ორნივ
ძმანი, მამინაცვალი შემოგვაკვდა, გვინდოდა აგვეკლო იქაურობა და ვეღარ
მოვასწარით. შეგვიტყვეს, პოლიცია თავს დაგვესხა, მე კი გამოვასწარ და ჩემი
საწყალი ძმა მოემწყვდიათ და დაეჭირათ. ბოლო ხომ იცი: დღეს ჩემის თვალით
ვნახე, რომ ჩემი ერთად-ერთი ძმა, ერთად-ერთი კეთილის-მყოფელი კატის
კნუტსავით ჩამომირჩეს. თქვენ იდექით და სეირს უყურებდით, მე კი ვუყურებდი
და ვიწოდი... არ შეგარჩენთ, არა, ამ ამბავს!.. ყველამ უნდა მიზღას ჩემი
დანაკარგი.
ძმის სისხლს,
მინამ ცოცხალი ვარ, ავიღებ. მძულს ქვეყანა და ადამიანი უფრო. ჩვენ-შუა
საბოლოოდ ჩავტეხე ხიდი: მე ერთი აქეთ პირას დავრჩი, თქვენ მრავალნი იქით.
განკითხვის დღემ გამოაჩინოს, საით არიან მართალნი და საით მტყუანნი. ღმერთი
გულთამხილავია: მინამ საქმეს სასწორზედ დასდებდეს, ჯერ გულში ჩახედავს
ადამიანს. მე ჩემი გზა მართლის გზა მგონია. მართალი ვარ, თუ მტყუანი, — არ
ვიცი.
ეს კი ვიცი, რომ
ერთი პატარა ძარღვი კიდევ მქონდა გულში და ისიც დღეს სარჩობელაზედ ჩამწყდა.
ამით სამუდამოდ მოვწყდი ქვეყანასა, როგორც წინადვე მოტეხილი ტოტი
უკანასკნელ ძაფზე-ღა დაკიდებული. მშვიდობით!.. თუ როდისმე ჩემი ნახვა
მოიწადინო, მოდი და მეც ჩემ ძმასავით სარჩობელაზედ მნახე. ჩემი ბოლო ეგ
არის.
„არ ვიცი რად და ჩემი გული კი იწევდა, რომ შენ წინ გადაშლილიყო. — აჰა, გადაგიშალე და ლოდი ამეცალა.
„არ ვიცი რად და ჩემი გული კი იწევდა, რომ შენ წინ გადაშლილიყო. — აჰა, გადაგიშალე და ლოდი ამეცალა.
„შენ სამს და ათ შაურს ერთი ათად გიბრუნებ. შენმა გულკეთილობამ რომ ტკბილი ნაღველი ჩამისახა გულში და კინაღამ არ დამიმორჩილა, აქამდის კიდევ გულში მიღვივის, როგორც ნაცრის ქვეშ შენახული ნაღვერდალი. ისიც გაქრება, ვიცი. განა შენ კი ამხანაგი არა ხარ ჩემის მამინაცვლისა! განა შენ კი არ დამირჩე ერთად-ერთი ძმა! განა შენ კი არ მიიყვანე ის სარჩობელამდე!“
ხიდ-ჩატეხილობის მაგალითი რომელიც ილიას დროს არსებობდა ერთ-ერთი იყო რომელსაც ის დაუღალავად ებრძოდა და ცდილობდა აღმოეფხვრა საზოგადოების უთანასწორობა რომელმაც მრავალი სავალალო შედეგი მოუტანა იმდროინდელ საქართველოს, "სარჩობელაზედ" ნაჩვენებია საზოგადოების გულგრილობა ორი ძმის მიმართ რომლებსაც ხელი ჰკრა ყველამ არავინ შეიფარა არავინ უპატრონა, ეს სწორედ საზოგადოების ბრალია მათი მძიმე ხვედრი რომელიც ყველამ უნდა აუნაზღაუროს მათ "ყველამ უნდა მიზღას ჩემი დანაკარგი." ის მძიმე დანაკარგი ის ერთადერთი ძმა-კაცი ის ერთადერთი კეთილის მყოფელი ის ერთადერთი მისთვის თავდადებული რომელიც კატის კნუტივით დაურჩეს და საბოლოოდ ჩატეხეს ხიდი და ჩააქრეს ის ნაღვერდალი რომელიც მის გულში იყო ჯერ კიდევ შემორჩენილი.
ილია ჭავჭავაძე (მოკლედ ბიოგრაფია)
ილია ჭავჭავაძე
დიდი ქართველი
მწერალი და
მოაზროვნე, ქართული
ცხოვრების და
აზროვნების კანონმდებელი ილია ჭავჭავაძე
დაიბადა ყვარელში
1837
წლის 27 ოქტომბერს
თავად გრიგოლ
ჭავჭავაძის ოჯახში, სწავლა 8 წლისამ სოფლის დიაკვანთან
დაიწყო სწორედ ის უყვებოდა ხოლმე საღმრთო და სამშობლო ქვეყნის ისტორიულ ამბებსა, ვის
რა ღვაწლი და სიკეთე დაეთესა სამშობლოსა და სარწმუნოების სასარგებლოდ და დასაცავად,
ქართული
ენის, წერა-კითხვის, სამშობლო ქვეყნის გმირული წარსულის, ქართული მწერლობის სიყვარული ილიას ბავშვობიდან ჩაუნერგა დედ-მამამ.
თერთმეტი წლის რომ გახდა ილია თბილისში ერთ-ერთ
წამყვან პანსიონში მიიყვანეს სასწავლებლად
თხუთმეტი წლისა კი გიმნაზიაში შევიდა .1857 წელს პეტერბურგის უნივერსიტეტის იურიდულ
ფაკულტეტზე ჩაირიცხა, ილია განსაკუთრებით დაინტერესებული
იყო პოლიტიკური და ეკონომიკური საგნებით, უნივერსიტეტის ოთხი წელი უაღრესად მნიშვნელოვანი
აღმოჩნდა მისი როგორც მწერლის სრულყოფისთვის,
მისი ფილოსოფიური და ესთეტიკური მრწამსის შემუშავებისთვის, იგი ინტენსიურად
სწავლობდა საქართველოს ისტორიას აგრეთვე რუსულ და ევროპულ მოაზროვნეთა და მწერალთა
მემკვიდრეობას ილიას დროს შეიქმნა რუსეთში ქართველი სტუდენტობის თერგდალეულთა ტრადიციები სწავლის დამთავრების შემდეგ დაარსა ჟურნალი საქართველოს
მოამბე რომელიც უმკაცრესი ცენზურის მიუხედავად საქართველოს ეროვნულგანმათავისუფლებელი
მოძრაობის მედროშედ იქცა. აღსანიშნავია ასევე გაზეთი ივერია რომელიც 1881-დან 1885- წლამდე გამოდიოდა ამ პერიოდში ილიამ ქართული
ლიტერატურა გაამდიდრა როგორც მხატვრული ისე
მეცნიერული ძეგლებითა და თარგმანებით მისი ამაგი ფასდაუდებელია ქართული სკოლის, სწავლა-აღზრდის და განათლების საქმეში და რაც მთავარია ქართული
ენის უფლებათა დაცვაში. სწორედ ამ პერიოდში დგება საკითხი ქართველთა შორის წერ- კითხვის
გამავრცელებელი საზოგადოების დაარსების შესახებ.
ილიას მწერლური მოღვაწეობა სამშობლოსთვის საჭირო საქმის აღსრულება იყო და არა
პირადი განდიდებისთვის, ის ყოველ პოემას ლექსს თუ მოთხრობას საქართველოს უკეთესი მომავლისთვის
საძირკვლის ჩაყრის მიზნით ქმნიდა დაცემულ თანამემამულის აღდგინებას ცდილობდა ჯვარცმული
ღვთისთვის ჯვარცმულ და წამებულ მამულს წინ
მიუძღოდა უფლისაკენ
‘’ ღმერთთან მისთვის ვლაპარკობ
რომ წარვუძღვე წინა ერსა
‘’
მაცხოვრისგან
დაკისრებულ მისიას სწორედ ასე ხედავდა მთელი თავისი ცხოვრება მზიანი სულით განვლო,
ყოველთვის ის აგებებდა გულს საქართველოსთვის
დამიზნებულ ყოველ ბოროტ სიტყვასა თუ ტყვიას,
ის გადაუალხავი ზღუდე იყო სამშობლოს ყოველი მტირსათვის, შეუდრეკელად იტანდა სამშობლოსთვის
მიყენებულ ყოველ შეურაცყოფას.
ილია იყო
ყველაფერი საქართველოსთვის ის იყო იდეოლოგი ქვეყნისთვის, ის იყო მწერალი, მეცნიერი,
გამომცემელი, იურისტი, ფინანსისტი, ეკონომისტი, მეურნე ,ორგანიზატორი ყველაფერი მოყრილი
იყო ერთ გენიაში, შარავანდედით შემოსილ ერთ
თავდადებულ მამულიშვილში რომელსაც სახელად
ილია ჭავჭავაძე ერქვა. მას ერგო ჩაძინებული ,დაბეჩავებული სამშობლო რომელიც ააღორძინა
გამოაფხიზლა სული ჩაბერა თავისუფლების წყურვილით
აავსო. ილიამ შექმნა ეპოქა თავისი ეპოქა, რომელიც წიწამურამდე ზიდა მან სიტყვა საქმედ
აქცია რადგან „მოძრაობა და მოძრაობა არის ჩემო
თერგო ქვეყნის ღონისა და სიცოცხლის მიმცემი“
სწორედ მოძრაობას და მოქმედებას მიიჩნევდა ილია ქვეყნის განვითარებისთვის აღორძინებისთვის
სასიცოცხლო წყაროდ სწორედ ილია იყო ვინც აკრიტიკებდა ქართველთ რათა გამოფხიზლებულიყვნენ
სწორედ ილია უვლიდა პატრონობდა ჰფურჩქნიდა
სამშობლოს თითოეულ მამულიშვილს თითოეულ კუთხეს თითოეულ ხეს, ფრინველს, მდინარეს, ყველაზე კარგად ილია აფასებდა და ხედავდა იმ მადლს,
იმ წყალობას რომელიც ღმერთს მოუმადლებია საქართველოზე იმ მთა-ბარს,
მინდორ-ველს, ჰავას ჰაერს რომელშიც მხოლოდ ქართველს უგუბდება სული, ადნება ხორცი.
ილია კარგად ხედავდა იმას რომ საჭირო იყო დროისთვის ფეხის აწყობა დღევანდელ დღის ჩარხზე გამოჩარხვა დღევანდელ ქარ-ცეცხლში გამოფოლადება,
დღევანდელ სამჭედურში გამოჭედვა, ხელის გამოძრავება, გარჯა , შრომა და ამ ნაშრომის
გაფრთხილება, შენახვა და გამოზოგვა საჭიროებისამებრ ,რადგან დღეს აღარ არის დრო ხმლით ვაჟკაცობისა, ომისა ეხლა საჭიროა
ცოდნა, ვაჟკაცობა ომისა კი უნდა დღეს რათა
სისხლი ჰღვარო არამედ ვაჯკაცობა უნდა შრომისა რათა ოფლი ჰღვარო, დღეს
მძლეთა-მძლეა შრომა და ცოდნა ხმლიან მტერს გადაურჩით ვერა დაგვაკლო რა, მაგრამ „ შრომით
და გარჯით, ცოდნით და ხერხით მოსეული-კი თან
გაგვიტანს, ფეხ-ქვეშიდამ მიწას გამოგვაცლის,სახელს გაგვიქრობს, გაგვიწყვეტს სახსენებელი ქართველისა ამოიკვეთება ,და ჩვენს მშვენიერს
ქვეყანას როგორც უპატრონო საყდარს სხვანი დაეპატრონებიან შრომასა და გარჯას, ცოდნა
და ხერხი თუ არ მივაგებეთ, წინ არ დავახვედრეთ წინ არ დავუყენეთ.
ილიას პირველი სადარდებელი ყოველთვის საკუთარი
სამშობლო იყო მისი ყოველი ლექსი პოემა თუ მოთხრობა საქართველოს სიყვარულითაა გაჟღენთილი,
ის თითოეულ ქართველზე ფიქრობდა წუხდა რომ საქართველო
ასეთ დღეში იყო წუხდა და ამბობდა „სულ ძილი ძილი როსღა გვეღირსოს ჩვენ გაღვიძება“ მაგრამ
საუკუნის გარიჟრაჟზე იმის მაგივრად რომ მოგვესმინა დიდი ქართველის სიტყვებისთვის და
გამოგვეღვიძა, ამის ნაცვლად თვით ჩვენი უპირველესი
გულშემატკივარი, შუბლი საქართველოსი, იდეა
საქართველოს თავისუფლებისა ჩვენის ხელით დავაძინეთ სამუდამოდ,
თუმცა ის არ მომკვდარა რადგან თითოეული ქართველის გულში ცოცხლობს ეს გენიალური მამულიშვილი.
Subscribe to:
Posts (Atom)